الزامات نظریه‌پردازی در عرصه‌های جدید اجتماعی با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله اعرافی مقاله

چکیده:

رشد و گسترش علوم انسانی اسلامی در گرو روش‌شناسی‌های دقیق و ارائه راهکارهای علمی متناسب در عرصه‌هایی است که نماد فرهنگ و تمدن اسلامی به‌شمار می‌روند. عرصه‌هایی از قبیل الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی به‌دلیل شمول و کلیت‌شان همه عرصه‌های علوم انسانی را دربر می‌گیرند و اهتمام به روش‌شناسی و نظریه‌پردازی در این دو عرصه نقطه ثقل تحوّل در علوم انسانی به‌شمار می‌رود. علوم انسانی هم‌چنان که پیشران توسعه در مغرب زمین به‌شمار می‌رود، عنصری تعیین‌کننده در تحقق الگوی اسلامی پیشرفت و نیز سبک زندگی اسلامی در جهان اسلام تلقی می‌شود. تغییر مسیر علوم انسانی از رویکردهای غربی به سمت‌وسوی مسائل اسلامی و حتّی بومی، استلزاماتی دارد که در این مقاله مورد توجّه قرار می‌گیرد. بدین‌ترتیب با بهره‌گیری از ظرفیت «روش مقایسه‌ای متوازن پیوسته»، در پاسخ به این پرسش که از نگاه اسلامی، نظریه‌پردازی در عرصه‌های جدید دارای چه استلزاماتی است، دیدگاه نظری و روش‌شناسانه آیت‌الله اعرافی درباره استلزامات ورود به عرصه‌های جدید برجسته می‌شود. آیت‌الله اعرافی به‌عنوان یک فقیه، از نقطه‌نظر روش‌شناختی، توجّه به 5 مقوله مهم را برای تحقق سبک زندگی اسلامی و نیز پیشرفت(به‌عنوان دو نمونه از عرصه‌های پژوهشی نو) ضروری می‌دانند که عبارتند از: فلسفه، اخلاق، فقه(ورود مصداقی یا ارائه قواعد عام)،‌ امتداد قواعد عام فقهی و بهره‌گیری از علوم تخصصی و کاربردی روز(معرفت بشری) با هدف الگوسازی‌های عینی و عملی. این الگوی روش‌شناختی دارای سه سطح (فلسفه، اخلاق و فقه) است که در این‌میان، فقه از جایگاه محوری برخوردار است و از همین منظر(سطوح) قابل مقایسه با برخی الگوهای ارائه شده از سوی برخی متفکران اسلامی و غیر اسلامی در این زمینه است.

خلاصه ماشینی:

آیت الله اعرافی به عنوان یک فقیه ، از نقطه نظر روش شناختی ، توجه بـه ٥ مقولـه مهـم را بـرای تحقـق سبک زندگی اسلامی و نیز پیشرفت (به عنوان دو نمونه از عرصه های پژوهشی نو) ضـروری مـی داننـد کـه عبارتنـد از: فلسفه ، اخلاق ، فقه (ورود مصداقی یا ارائه قواعد عام )، امتـداد قواعـد عـام فقهـی و بهـره گیـری از علـوم تخصصـی و کاربردی روز(معرفت بشری ) با هدف الگوسازی های عینی و عملی . گذشته از متفکران متاخر هم چون شهیدصدر که روش شناسی قابـل اعتنـا و کـاربردی ناظر به حل مسائل روز در سطح کلان اجتماعی را ارائه کرده است ، در میان متفکران معاصر و نسـبتا جوان می توان به آیت الله علی اکبر رشاد(در مباحثی درباره منطق فهم دین ، نظریه ابتناء، فلسفه فرهنگ ، پیشرفت و سبک زندگی به ویژه در بررسی ارتباط طولی بینش ، منش و کنش که شاکله اندیشـه وی را تشکیل می دهد)، علی عابدی شاهرودی (به ویژه بحث فلسفه تابع ، منطق تـابع و دانـش تـابع )، حمیـد پارسانیا( در مباحثی هم چون : جهان های اجتماعی و رابطه علم و فرهنـگ ) و علیرضـا اعرافی (اجتهـاد تمدن ساز) اشاره کرد که البته ورود آیت الله اعرافی در قالب آثاری هم چون : درس هـای فقـه تربیتـی و ارائه مقالات متعدد در موضوع روش شناسی و چندین سخنرانی مهم در موضوع الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی به ویژه از منظر روش شناختی ، کـه حـاکی از تـاملات بلندمـدت وی می باشد، ایشان را از متفکران فوق الذکر متمایز ساخته است و همین امر الهـام بخـش توجـه ویـژه بـه اندیشه وی در این مقاله شد.

کلیدواژه ها:

اخلاق ، فقه ، فلسفه ، علوم انسانی ، پیشرفت ، روش شناسی ، سبک زندگی ، نظریه پردازی

کلید واژه های ماشینی:

اخلاق ، اخلاق ، فقه ، فقه ، اسلامی ، اسلامی ، سبک زندگی اسلامی ، سبک زندگی اسلامی ، پیشرفت ، پیشرفت