چکیده:
این مقاله کندوکاوی است در زمینۀ تأثیرات ایدئولوژی، بهعنوان یکی از اجزای فرهنگ استراتژیک، بر نحوۀ استفادۀ دولتها از قوۀ قهریه. در این چارچوب، این مقاله به بررسی اثر تشیع بر نحوۀ استفادۀ ایران از زور برای دفاع از خود میپردازد. این نوشتار در پی آن است که نشان دهد اثر تشیع بر فرهنگ استراتژیک ایران گسترده بوده است، زیرا به دیدگاههای ایران در مورد روابط بینالملل و نیز چگونگی روابط ایران با دنیای خارج شکل بخشیده است. تشیع همچنین سبب شده است که ایران سیاست خارجی تجدیدنظرطلبانهای را دنبال کند. این رویکرد در سیاست خارجی موجب شده است که ایران دوستان معدودی در عرصۀ بینالمللی داشته باشد و در نتیجه مجبور شود تا حد ممکن بر تواناییهای خود برای دفاع از قلمرو کشور تکیه کند. اسلام همچنین موجب شده است که ایران بازدارندگی را بهعنوان راهبرد نظامی خود برای دفاع از کشور برگزیند. این راهبرد نظامی کاربرد زور برای نیل به اهداف مادی را رد میکند و استفاده از قوۀ قهریه را تنها زمانی مجاز میشمارد که کشور با حمله روبهرو شده یا امنیت امت اسلام با خطر مواجه شود؛ اما به ایران اجازه میدهد که در صورت قریبالوقوع بودن تجاوز خارجی دست به حملات پیشگیرانه بزند و نیز در صورت حملۀ دشمن جنگ را به داخل خاک مهاجم بکشاند. اسلام همچنین سبب شده است که ایران ایمان و روحیه را عامل اصلی قدرت نظامی تلقی کند و نه کثرت نفرات و فناوری را؛ زیرا از نظر رهبری کشور، پیروزی در جنگ هدیهای الهی است که خداوند آن را نصیب لشکر اسلام میکند.
Since the victory of the Islamic Revolution in 1979, Shiite Islam has been adopted as state ideology in Iran. This paper is concerned with the impact of Islam on Iranian strategic culture. More specifically, it examines the impact of Islam on the manner Iran employs force in self-defense. To shed light on the influence of ideology, the article has relied heavily on Ayatollah Khomeini's speeches, sermons, and writings as well as Iranian conduct during the war with Iraq. It argues that Islam has set the goals for which force should be used, determined the military strategy to be adopted, defined the meaning of victory on the battlefield, spelled out the factors that contribute to military prowess, and impacted the organization, recruitment, and training of the armed forces.
خلاصه ماشینی:
در کنار آن اسلام سبب شده است که ایران تلاش کند در حد توان به منابع داخلی برای دفاع از منافعش متوسل شود؛ یعنی حداقل وابستگی را به قدرت های خارجی برای دفاع از کشور داشته باشد.
اسلام به منزلة چارچوبی برای به کارگیری قوة قهریه منشأ سیاست های ایران در مورد نحوة به کارگیری نیروی نظامی را باید در جهان بینی امام خمینی (ره ) جست وجو کرد.
به بیان دیگر، رویکرد ایران نسبت به چگونگی به کارگیری قوة قهریه را دیدگاه های امام نسبت به روابط بین الملل و اینکه ایران به عنوان یک کشور اسلامی چگونه باید در این نظام عمل کند، تعیین کرده است .
مهم ترین آنها عبارت بودند از تشکیل نیروی نظامی مکتبی ، بسیج آحاد مردم برای دفاع از کشور، گسترش صنایع نظامی ایران ، و نیز برقراری روابط نزدیک با حرکت های اسلامی در خاورمیانه .
آنها معتقد بودند که وابستگی به خارج ، ایران را در مقابل فشار خارجی آسیب پذیر ساخته ، و صدمة سختی به توانایی نیروهای مسلح برای دفاع از انقلاب اسلامی وارد می سازد و به این ترتیب از قدرت بازدارندگی نیروهای مسلح می کاهد (خمینی ، ١٣٨٦: ١٣٩).
اما سؤال این است که چگونه عنصر توکل بر نحوة جنگیدن نیروهای مسلح کشور اثر گذاشته است ؟ در طول جنگ ایران و عراق ، به علت روابط تیرة ایران با غرب ، دولت ایران با مشکلات بزرگی برای تأمین مهمات ، قطعات یدکی ، وارد کردن سلاح ، و جایگزین ساختن تسلیحات ازدست رفته مواجه بود.