چکیده:
امروزه نه تنها توسعه، بلكه ادامه زندگي نيز نيازمند انرژي است. در جهان امروز تامين انرژي از طريق حامل هاي متنوع چون نفت، گاز، فراورده هاي حاصل آن و انرژي هاي تجديدپذير صورت مي گيرد؛ بنابراين با توجه به نقش موثر انرژي در توسعه و رفاه اقتصادي و افزايش مصرف انرژي به موازات رشد و توسعه كشور و عنايت به محدود بودن منابع، به ويژه گاز طبيعي و به منظور پيشگيري از مواجه شدن با بحران در آينده، لزوم مديريت صحيح مصرف انرژي (گاز) را ضروري كرده است.
در اين مطالعه ضمن نگاهي به آخرين وضعيت ذخاير، ميزان توليد و مصرف گاز طبيعي در ايران و جهان، تاثير عوامل قيمت، درآمد، تعداد مشتركين مصرف گاز را مورد بررسي قرار مي دهيم. به اين منظور از داده هاي سري زماني سالانه طي دوره 1360 تا 1387 و روش حداقل مربعات معمولي استفاده شده است. نتايج اين مدل نشان مي دهد كه گاز طبيعي در سبد مصرف خانوار يك كالاي ضروري است؛ به طوري كه كشش درآمدي مصرف گاز در حدود 32/0 و كشش قيمتي 057/0 مي باشد. همچنين با افزايش يك درصدي تعداد مشتركين، مصرف، 68/0 درصد افزايش خواهد يافت. براساس نتايج به دست آمده، درصورتي كه مديريت و كنترل صحيحي بر مصرف گاز طبيعي صورت نگيرد، در آينده نه چندان دور، كشور با مشكلات غيرقابل تصوري مواجه خواهد شد و ازاين رو ضرورت مصرف بهينه گاز، الزامي به نظر مي رسد. مقاله حاضر ضمن تبيين اين ضرورت، سياست اصلاح قيمتي و راهكار هاي فرهنگي و تشويقي را توصيه مي نمايد.
خلاصه ماشینی:
در این مطالعه ضمن نگاهی به آخرین وضعیت ذخایر، میزان تولیـد و مصـرف گـاز طبیعی در ایران و جهان، تأثیر عوامل قیمت ، درآمد، تعداد مشترکین مصرف گاز را مورد بررسی قرار میدهیم .
ذخایر اثباتشده گاز در جهان و ایران به طوریکه در جدول شماره (١) ملاحظه میشود، کشور مـا در سـال ١٩٩١، یعنـی حدود ٢٠ سال قبل ، حدود ٢٠ درصـد ذخـایر گـاز دنیـا و تقریبـا نیمـی از ذخـایر خاورمیانه را در اختیار داشته است ؛ درحالیکه در پایان سال ٢٠١١ با وجـود اینکـه حجم ذخایر گاز اثبات شده کشور به ٣٣/١ تریلیون متر مکعب ، یعنی ١/٦ برابر شـده است ، ولی سهم ایران از کل منابع گاز جهان با حدود ٤ درصد کاهش ، به ١٦ درصد تقلیل یافته است ؛ این مطلب ، نسبت به منابع خاورمیانه نیز مصـداق دارد.
وضعیت مصرف گاز طبیعی در ایران، خاورمیانه و کل جهان در سال های ٢٠٠١ تا ٢٠١١ (واحد: میلیارد متر مکعب ) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 سهم ازکل در٢٠١١ کل خاورمیانه 206/8 217/6 229 247/1 279/2 291/5 303/1 331/9 344/1 377/3 403/1 %12/5 کشورهای OECD 1340/7 1370/4 1393/7 1418/5 1425/6 1420/7 1477/3 1499/2 1451/4 1536/2 1534/6 %47/7 Non OECD 1112/9 1145/4 1205/6 1260/9 1398/6 1453/2 1453/1 1505/9 1479/2 1616/9 1688/4 %52/3 ایران 70 79/2 82 86/5 153/3 144/6 131/4 119/3 113 108/7 105 %4/7 کل دنیا ٢٤٥٣/٦ ٢٥١٥/٧ ٢٥٩٩/٣ ٢٦٧٩/٤ ٢٧٦٦/٧ ٢٨٢٤/٣ ٢٩٣٠/٤ ٣٠٠٥/١ ٢٩٣٠/٦ ٣١٥٣/١ ٣٢٢٢/٩ %100 Source: BP Statistical Review of World Energy June 2012, bp.