چکیده:
مناظره گفتمانی برای ایجاد فهم مشترک و درک متقابل توام با اثر بخشی دو جانبه است.در این میان مناظرههای حضرت امام رضا(ع)، بدلیل گستردگی دامنه فضای علمی پدید آمده و شرایط خاص فرهنگی و سیاسی حاکم بر جامعه اسلامی در عصر آن حضرت، از اهمیت بسزایی برخوردار است. با نگاهی دقیق به مناظرات حضرت، به این نتیجه میرسیم که حضرت در مناظرات خود به گونهای سخن گفتهاند، که متناسب با سطح علمی و فکری مخاطب باشد، در عین حال حضرت همه اصول و ضوابط مناظرات را نیز رعایت نمودهاند، از جمله رعایت ایجاز، به کارگیری تشبیهات و تمثیلات، و ارائه دلایل محکم و متناسب و... که در پژوهش پیش رو با روش توصیفی، تحلیلی، مبتنی بر منابع اصیل تاریخی به بررسی سبکها و ویژگیهای مناظرات حضرت امام رضا(ع) پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"8-7- قاطعیت در عین تواضع در مناظرات حضرت رضا(ع) این اصل همیشه رعایت شده است و ما هیچ مناظرهای را نمییابیم که حضرت نسبت به این امر بیتوجه باشند، بلکه در هر مناظره و بحث و گفتگو نسبت به مخاطبین تواضع داشتند و با متانت تمام، سخنان طرف مقابل را میشنیدند، ولی حضرت در مقام پاسخ، روش خود را تغییر داده، و با قاطعیت جواب میدادند، تا شبههای برای مخاطبان باقی نماند.
در این هنگام حضرت فرمودند: به حق آیات ده گانهای که خداوند بر موسی نازل کرده است، آیا صفت محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین را در حالی که عدل و فضل را به آنان نسبت داده است، در تورات مییابی؟ راس الجالوت پاسخ داد: بله، این گونه است و هر کسی این مطالب را انکار کند به پروردگار خویش و پیامبران او کافر گشته است.
حضرت رضا(ع) نیز اصل استفاده از براهین مورد پذیرش طرف مقابل را رعایت میکردند، جاثلیق به مأمون گفت: «ای امیرمؤمنان، چگونه با مردی احتجاج کنم که او با من، با کتابی احتجاج میکند که من منکر آن هستم و نیز با پیامبری که من به او ایمان ندارم؟» امام در برخورد با رأس الجالوت، بخشهایی از تورات را خواندند؛ به گونهای که رأس الجالوت از تلاوت و بیان و فصاحت ایشان تعجب کردند.
8- نتیجهگیری تفوق علمی حضرت امام رضا(ع) در همه مناظرات چندان چشمگیر بوده است که مخاطبان در برابر کمالات معنوی و مقام علمی شامخ حضرتش ناگزیر – سر تسلیم فرود آوردند و آن بزرگوار نیز همانند دیگر امامان پیش از خود با سعه صدر و استفاده از اصول عقلانی و منطقی به دفاع از دین و مذهب پرداختند."