چکیده:
قرآن کریم علاوه بر احکام فردی، به تبیین احکام اجتماعی نیز پرداخته است. مفسّران قرآن کریم در دو قرن چهاردهم و پانزدهم اهتمام ویژهای نسبت به گرایش اجتماعی داشتهاند. تحوّلات دو قرن أخیر و نهضت اصلاحی و بازگشت به قرآن، موجب طرح مقولات اجتماعی گوناگونی گردید و همین امر سبب شد که آن موضوعات به حوزه تفسیر نیز وارد شود. در این مقاله، دیدگاههای تفسیری علاّمه طباطبائی با رویکرد گرایش اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و از موضوعات محورهای اجتماعی در تفسیر المیزان، مبانی تفسیر اجتماعی و نیز ویژگیهای گرایش اجتماعی در این تفسیر بحث شده است.
خلاصه ماشینی:
این جریان سپس به وسیلة شیخ محمد عبده و رشید رضا در تفسیر المنار، شیخ احمد مصطفی مراغی در تفسیر مراغی و سید قطب در فی ظلال القرآن و علامه طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن ادامه یافت و افراد دیگری نیز به این جریان پیوستهاند.
از جمله محورها و موضوعهای مهم در گرایش اجتماعی در تفسیر المیزان است که علامه طباطبائی نسبت به تبیین این مسائل اهتمام ورزیدهاند.
علامه در ادامه مینویسد: «خداوند متعال در این آیه ابتدا اوصاف فردی مؤمنان را ذکر نمود و بعد اوصاف اجتماعی آنها را که ناشی از ایمان آنان است، بیان نموده است و میفرماید که مؤمنان با امر به معروف و نهی از منکر اجتماع صالحی را به وجود میآورند» (طباطبائی، 1374، ج 9: 540).
علامه طباطبائی ضمن تفسیر آیات قرآن کریم، حرکت، سازندگی و مسئولیتپذیری را در جامعه مورد تأکید قرار داده است و به این نکته اشاره مینمایند که قرآن هدف رسالت خود را برقراری قسط و عدالت و ایجاد نظام اسلامی، اصلاحطلبی، تلاش، مبارزه و دفاع از مسلمانان معرفی میکند.
با بررسیهای به عمل آمده به این نتیجه میرسیم که علامه طباطبائی مانند دیگر مفسرانی که با گرایش اجتماعی به تفسیر آیات قرآن کریم پرداختهاند، نسبت به تفسیر آیاتی از قرآن که مسائل اجتماعی را بیان میکنند، توجه و اهتمام داشته است و ضمن آگاهی از مشکلات مسلمانان و تطبیق آیات قرآن بر زندگی مردم، به دنبال ارایة راهکارهایی برای درمان مشکلات اجتماعی است.