چکیده:
مقدمه: درمان شناختی رفتاری، بهعنوان درمان انتخابی اختلال اضطراب اجتماعی، ضمن حمایتهای فزاینده، با نوساناتی نیز همراه بوده است. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، تعیین و مقایسه اثربخشی و ماندگاری سه الگوی درمان شناختی رفتاری مبتنی بر «مواجهه با خود»، «مواجهه با موقعیت» و «مواجهه با خود- موقعیت» در درمان این اختلال است.روش: در تحقیق شبه تجربی حاضر، 24 آزمودنی مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی براساس نمره مقیاس پرسشنامه هراس اجتماعی و مصاحبه بالینی براساس مصاحبه بالینی ساختاریافته براساس چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انتخاب شدند. 18 نفر از مبتلایان بهطور تصادفی به 3 گروه آزمایش (در هر گروه 6 نفر) و 6 نفر به گروه کنترل اختصاص داده شدند و چهار گروه از لحاظ ویژگیهای جمعیت شناختی همتا بودند. 3 گروه آزمایش، هریک تحت درمان یکی از سه الگوی درمان شناختی رفتاری قرار گرفتند و گروه کنترل در انتظار ماند. آزمودنیها قبل از شروع و بعد از اتمام، یک ماه و نیم، 4 ماه و یکسال بعد از اتمام مداخله/ انتظار، علاوه بر مقیاس پرسشنامه هراس اجتماعی، مقیاسهای مقیاس اضطراب اجتماعی لیبویتز، نسخه کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی، مقیاس اضطراب تعامل اجتماعی، مقیاس هراس اجتماعی و مقیاس تصویر خود منفی را تکمیل نمودند.نتایج: مقایسه نتایج چهار گروه بر اساس میانگین تفاضل پیش آزمون- پس آزمون، نشان داد که سه الگوی درمان شناختی رفتاری با گروه کنترل تفاوت معناداری داشته اما با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتهاند. البته میانگین تفاضل گروه مواجهه با خود با گروه کنترل، در تمام متغیرهای وابسته (نمرههای 6 مقیاس اضطراب اجتماعی) تفاوت معناداری داشته، درحالیکه میانگین تفاضل گروه مواجهه با خود-موقعیت و گروه مواجهه با موقعیت با گروه کنترل، در برخی از مقیاسهای ششگانه، تفاوت معنادار را داشته است. یافتهها حاکی از آن است که هر سه الگوی درمانی یادشده دارای ماندگاری اثربخشی بودهاند اما گروه مواجهه با خود، در برخی موارد برتریهایی را نسبت به دو گروه دیگر نشان داده است.بحث و نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد که هر سه الگوی درمان شناختی رفتاری مذکور میتوانند در نمونه بالینی ایرانی به کار گرفته شوند، اما در برخی از شواهد گروه مواجهه با خود نسبت به دو گروه دیگر، وضعیت برتری را در نمونه بالینی ایرانی نشان داده است.