چکیده:
در سیستم انتخابات جمهوری اسلامی ایران گام نخست برگزاری انتخابات - ثبت نام کاندیداها - برداشته شده است و در گام بعدی پروسه تعیین صلاحیت کاندیداهای ثبت نامی می باشد که در طول سالیان اخیر و بالاخص در مقطع کنونی، نظرات و دیدگاههای متفاوت و منفعلانه ای پیرامون نحوه نظارت شورای نگهبان (هیات نظارت بر انتخابات شورای نگهبان) چه از حیث ساختار و چه محتوا ابراز گردانیده است. لیکن به تبیین ایجازی نکاتی پیرامون چرایی نظارت استصوابی شورای نگهبان بر انتخابات در راستای تشحیذ عامه پرداخته خواهد شد.نخست می بایست بیان داشت که نقش مردم در تعیین سرنوشت خویش از طریق شرکت در انتخابات به عنوان نماد دموکراسی عمل خواهد شد و در این راستا، آحاد جامعه به صحنه انتخابات دعوت می شوند و مدعیان زمامداری از میان آنان داوطلب و درصورت اقبال ملت برگزیده می گردند، تا در منصب قدرت به منظور خدمت به مردم تکیه زنند. هرچند در فرآیند انتخابات، مردم از آزادی انتخاب برخوردارند و این آزادی و رقابت فی النفسه سالم مفروض و لذا مطلوب می باشد. اما میل به کسب قدرت عاملی است که می تواند مقدمات رقابتی ناسالم را فراهم سازد. بدین لحاظ برای دوری از فساد احتمالی و مخدوش شدن آراء ملت، امر نظارت بر آراء عمومی در کشورهایی که حکومتهای مردم سالار دارند مورد پذیرش قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"در نظام جمهوری اسلامی ایران، این امر خطیر و تأثیرگذار براساس اصل 99 قانون اساسی «نظارت برانتخابات» به عهده شورای نگهبان سپرده شده است نخستین نکته ای که در اینجا قابل طرح است اینکه: چرا این امر به شورای نگهبان سپرده شده است؟ آیا نهادی صالحتر برای این امر مهم در نهادهای حکومتی وجود نداشت؟ فلسفه وجودی نظارت مقامات غیر اجرایی بر انتخابات، به خصوص انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای حکومتی را باید در سلب قدرت از قوه مجریه دید که قهرا به علت داشتن امکانات اجرایی، احتمال نفوذ در انتخابات یا متوجه کردن آراء مردم به سمت و سوی خاص به هر قدر و امکان را به ذهن متصور می سازد.
ir/Portal/Home انون اساسی فرانسه، اداره کل توافق های بین المللی، 1376، ص 41 جلس شورای اسلامی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، جلد 2، چاپ اول، ص 965 فایی، محمد: «چرا نظارت؟ چرا شورای نگهبان؟»، حقوق و اجتماع،ش 12، اردیبهشت 1373، ص 38 لذا اگر قوه مجریه م ی تواند از طریق تاثیرگذاری بر فرایند انتخابات، بقای خویش را تضمین کند، شورای نگهبان نیازی به این امر (مداخله) در انتخابات برای تضمین بقای خود، ندارد چراکه پروسه انتصاب و انتخاب آنها مشمول تشریفات خاصه خود است."