چکیده:
بعد از جنگ جهانی دوم ژاپن زیر چتر امنیتی ایالات متحده قرار گرفت. به سبب منطق نظامی حاکم بر جنگ سرد، ژاپن در این دوران بازیگری حاشیهای و منفعل در نظام بینالملل بود، اما با اضمحلال نظام دوقطبی فضا برای اجرای سیاست خارجی مستقلتر توسط ژاپن مهیا گردید. در این زمان آسیای مرکزی خود در بطن تحولات پسا جنگ سرد قرار داشت. به طوری که پنج جمهوری مستقل در منطقه متولد شدند. همزمانی دو تحول فوق این سوال را به ذهن متبادر میسازد؛ که ابعاد و طرحهای سیاست خارجی ژاپن در آسیای مرکزی چه بوده است؟ سیاست منطقهای ژاپن در آسیای مرکزی حائز ویژگیهایی است که ریشه در دکترین یوشیدا دارد. ژاپن در دوران جنگ سرد کشوری استراتژیک و منفعل بود، اما در دوران پسا جنگ سرد تبدیل به دولتی انطباقپذیر در عرصه بینالملل شد. تعبیر انطباق پذیری ژاپن در آسیای مرکزی حضور کمرنگ در طرحهای سیاسی و نظامی و تأکید بیشتر بر ابعاد اقتصادی است. به طور کلی، سیاست خارجی ژاپن در آسیای مرکزی دارای دو بُعد سیاسی و اقتصادی است، اما در طرحهای ژاپن، بُعد اقتصادی اولویت بیشتری دارد. ماهیت طرحهای ژاپن در آسیای مرکزی این پیام را به همسایگان آن مخابره میکند که توکیو تمایل چندانی به رقابت ژئوپلیتیک در منطقه ندارد و در تلاش است که بر مبنای منافع اقتصادی مشترک عمل کند. در این مقاله سیاست منطقهای ژاپن در قالب نظریه ثبات هژمونیک بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
سیاســت منطقه ای ژاپن در نیمه نخست دهه ٩٠ میلادی بر محور دیپلماسی توکیو- مـسکو مـی چرخیـد و تحت تأثیر رابطه با روسیه قرار داشت (٢٠٠٦٣,Dadabaev)، اما از نیمـه دوم دهـه ٩٠ مـیلادی به تدریج طرح های سیاست خارجی ژاپن در آسیای مرکزی شـکل گرفـت (٢٠ :٢٠٠١ ,Calder).
بـا ایـن وجـود در این نظریه یک عنصر لیبرالی قوی وجود دارد به طـوری کـه قـدرت حـاکم از روابـط اقتـصادی بین المللی صرفا به نفع خود استفاده نمی کند، بلکه یک اقتصاد باز جهـانی مبنـای داد و سـتد را شکل می دهد که نه تنها به نفع خود هژمون ، بلکه به نفع همه دولت های شرکت کننده بـه ویـژه متحدین آن است (جکسون و سورنسون ، ١٣٨٣: ٢٤٣).
در واقع ، سیاست ژاپن در قبال آسـیای مرکـزی دارای چهـار بعـد است ؛ نخست اینکه ، ژاپن تمایل به تنوع نیازهای انرژی این کشور دارد، دوم ، بررسی بازارهای جدید در آسیای مرکزی مدنظر ژاپن است ؛ سوم اینکه ، سیاسـت ژاپـن در منطقـه دادن یـک پاسخ درخور و مناسب به ابتکار یک کمربند، یک جـاده چـین مـی باشـد و در نهایـت اینکـه ، تلاش های توازن ژاپن برای مقابله با وزنه تعادل چین در آسیای مرکزی است .
- Akihiro, Iwashita (2008), The Shanghai Cooperation Organization: Beyond a Miscalculation on Power Games, in Christopher Len, Uyama Tomohiko & Hirose Tetsuya (ed), Japan’s Silk Road Diplomacy Paving the Road Ahead, The Central Asia and Caucasus Institute.