چکیده:
اين پژوهش با هدف بررسي جهاد در انديشه اماميه سعي دارد به اين پرسش پاسخ دهد كه جهاد در انديشه شيعه اماميه چگونه تبيين و مفهوم بندي مي شود و آيا با خشونت گرايي و تروريسم برابر است؟ فرضيه اين است كه در نگرش اماميه، جهاد اقدامي است براي دفع ظلم و تجاوز و يا رفع فتنه كه با اقدامات تروريستي، در تضاد كامل قرار دارد. در جهت بررسي فرضيه، ابتدا به ارائه چارچوبي مفهومي از هستي شناسي روابط بين الملل در انديشه شيعي و سپس به جهاد اسلامي با توجه به بنيان معرفتي مكتب اماميه، پرداخته ايم. براي اين منظور از رويكرد توصيفي ـ تحليلي استفاده شده و با توجه به موضوع، در گردآوري اطلاعات از روش كتابخانه اي بهره گرفته ايم. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه اماميه با تعريف جهاد و انواع آن و بيان شروط متفاوت براي وجوب هركدام، جهاد را وسيله و ابزاري براي رفع تجاوز، فتنه، فساد و ستم و ايجاد صلح و روابط مسالمت آميز دانسته است.
The study, aiming at surveying Imamiyah view on jihad, tries to answer the question: how is jihad explained in Imamiyah view and does it differ from terrorism or not? The hypothesis follows as: for Imami Shiite, jihad is regarded as a measure to repel oppression and sedition; it is, therefore, fully contrary to terrorism. For examining the hypothesis, a conceptual frame of the ontology of international relations in Shiite view has been given and then a fundamental picture of Imami`s view on Jihad presented. For the purpose, the analytical descriptive method and for gathering information the library-based method has been used. As is shown, Imamiyah defining jihad and its types and deciding its conditions for each type`s being necessity, has viewed jihad as a way against oppression and sedition and for establishing peace and humanistic relations.
خلاصه ماشینی:
برای این مهم، ابتدا به ارائه چارچوبی مفهومی از هستیشناسی روابط بینالملل در اندیشه شیعی پرداخته و در ادامه، دعوت و جهاد اسلامی را با توجه به ماهیت و بنیان معرفتی مکتب امامیه، مورد واکاوی قرار دادهایم.
از منظر تشیع امامیه، اسلام دینی جهانشمول و فراگیر است و لذا دیدگاه خاصی نسبت به ماهیت روابط بینالملل دارد که در قالب نظام اسلامی روابط بینالملل میتوان از آن بحث کرد.
رویکرد تشیع امامیه به روابط بینالملل نگاهی معطوف به نظم است و نگرشی«هنجاری» میباشد و در چارچوب این نگرش امکان شکلگیری یک جامعه اخلاقی جهانی واحد بر اساس ارزشها، منافع مشترک بشری تحت حاکمیت واحد الهی وجود دارد.
(گلپایگانی، 1383: 46) اما آیتالله خوئی در اختصاص جهاد ابتدایی به حضور امام معصوم یا نایب جهاد در زمان حضور تشکیک کرده است (خویی، 1378: 1 / 365 ـ 361) آیتالله سید علی خامنهای نیز در استفتائات خود در پاسخ به یک استفتاء میفرماید: بعید نیست که حکم به جهاد ابتدائی توسط فقیه جامع الشرائطی که متصدی ولایت امر مسلمین است، درصورتیکه مصلحت آن را اقتضا کند، جایز باشد، بلکه این نظر اقوی است.
البته نوعی از جهاد برای دعوت دیگران به دین وجود دارد که در نگرش غالب امامیه اذن امام معصوم در آن شرط است.
اما این نهتنها دعوت دینی است که هیچ ارتباط ضروری یا منطقی با خشونت و تروریسم ندارد، بلکه جهاد دینی نیز تابع ماهیت دین است و لذا اگر دینی دارای ماهیت انسانی و مبتنی بر مهر و رحمت بود خشونتگرایی را منتفی میسازد.