چکیده:
كتاب الهيات شفا در قياس با آثار مابعدالطبيعي پيش از آن، علاوه بر ابداعات محتوايي، داراي نظام و ساختاري متمايز و اصيل است. گذشته از نظر ابن سينا در مقدمه منطق شفا، پژوهش هاي برخي پژوهندگانِ فلسفه سينوي نيز، بر چنين دستاوردي دلالت دارد. بازشناسي و فهم بنيان ها و اضلاع معرفتي اين ساختار، از آن جهت كه مي تواند پرده از عمق، گستره و نوع نگاه ابن سينا در تاسيس مابعدالطبيعه اي با وجوه متمايز و ممتاز بگشايد، ارزشمند و ضروري است. هدف اين جُستار، توصيف، تحليل و تبيين ساختار علم مابعدالطبيعه در اين اثر سترگ ابن سيناست. از اين رو، ابتدا با تحليل مفهوم كلي ساختار و با تكيه بر علم شناسي ابن سينا، ساختار علوم برهاني در چهار سطح قضيه اي، حدي، قسمي و تاليفي دسته بندي و سپس با توجه به آن، ساختار الهيات شفا در همه سطوح، توصيف و تحليل شده است. مطابق اين بررسي، ساختار علم الهيات در سطح قضايا، اصل موضوعي، در سطح حدود، درختي، و در سطح قسمي و تاليفي، خطي است. نتيجه تحقيق نشان مي دهد كه دو عامل مبناگرايي و ذات گرايي از دو حيث معرفت شناختي و هستي شناختي به ترتيب بر آفرينش ساختار اصل موضوعي قضايا و ساختار درختي حدود الهيات شفا تاثيرگذار هستند. همچنين، منطق پرسش نيز، به عنوان عامل روش شناختي، در ساختار اصل موضوعي علم الهيات موثر است.
خلاصه ماشینی:
از این رو، ابتدا با تحلیل مفهوم کلی ساختار و با تکیه بر علم شناسی ابن سینا، ساختار علوم برهانی در چهار سطح قضیه ای، حدی، قسمی و تألیفی دسته بندی و سپس با توجه به آن ، ساختار الهیات شفا در همه سطوح ، توصیف و تحلیل شده است .
هدف این جستار، بررسی ساختار تألیفی نظام متافیزیکی الهیات شفاست که نخست با رویکردی عام و تحلیلینگر، به توصیف ساختار علوم برهانی در علم شناسی ابن سینا میپردازیم و سپس بر پایه آن و به طور خاص ، چگونگی ساختار الهیات شفا را توصیف و تحلیل میکنیم .
قدما (فیلسوفان و منطق دانان مسلمان ) در باب برهان کتب منطقی خود، درباره اجزاء علوم و روش قیاس برهانی، مباحثی را آورده اند که میتوان آن ها را علم شناسی یا فلسفه علم آنان دانست و از این منظر بحث از اجزاء و ترتیب نظام متافیزیکی ابن سینا یا به طور کلی، ساختار آن را باید نخست در علم شناسی منطقی او و در مباحثی از فن برهان جست وجو کرد که در آن به بررسی روش و سه سازه مهم علوم برهانی شامل موضوع ، مبادی و مسائل پرداخته میشود و در مرتبه دوم ، جایگاه آن را در علم شناسی موردپژوهانه او باید سراغ گرفت ؛ زیرا در رئوس ثمانیه هر علمی، به اجزاء و ترتیب آن پرداخته 1 میشود.
بدین ترتیب ، در ادامه ، نخست سطوح گوناگون ساختار علوم برهانی را در علم شناسی ابن سینا بررسی میکنیم ، سپس به توصیف تحلیلی ساختار الهیات شفا، به عنوان علمی برهانی، در همه سطوح میپردازیم و درنهایت ، به تبیین معرفتی ساختار آن خواهیم پرداخت .