چکیده:
حق رأی دادن و تعیین سرنوشت از مصادیق حقوق شهروندی شمرده میشود. مهمترین ابزار تحقق این حق در دوران معاصر، توجه به آرای شهروندان از طریق اجرای انتخابات آزاد است؛ بهنحویکه نتیجۀ انتخابات انعکاسی از آرای شهروندان در روش حکمرانی باشد. در ایران شوراهای اسلامی، راهبرد استراتژیک نظام جمهوری اسلامی ایران برای گسترش و تعمیم مشارکت مردم شهر و روستا در عرصههای تصمیمگیری و تصمیمسازی است. اختصاص فصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این نهاد، نشانگر دوراندیشی واضعان قانون اساسی در قانونمندسازی مشارکت مردم در سطوح محلی و منطقهای است تا با استفاده از ظرفیتهای اعطاشده به شوراها در قانون اساسی، گامی مهم در تمرکززدایی و دادن اختیارات به نمایندگان منتخب مردم در مناطق برداشته شود. یکی از مراحل مهم شکلگیری شوراها نحوۀ انتخاب کردن و انتخاب شدن اعضای شوراهاست. آشنایی با شیوۀ انتخابات شوراهای شهر و روستا در کشور فرانسه که دارای سابقهای طولانی در ادارۀ شهرها با همراهی شوراها و شهرداریها است، میتواند افقهایی از موفقیتهای بهدستآمده در این زمینه را پیش روی شوراهای شهر و روستا در ایران بگشاید. نگارنده بر آن است تا ضمن تحلیل فرایند انتخابات شوراهای اسلامی شهر در ایران، با تأملی تطبیقی این موضوع را با حقوق فرانسه مقایسه نماید. همانگونه که همگان اذعان دارند استفاده از تجربیات سایر ملل ازجمله اقدامات ضروری برای بهبود وضعیت قوانین تلقی میشود و قسمت ب بند ٦ اصل دوم قانون اساسی ما نیز استفاده از تجربیات بشریت را بااهمیت دانسته است. این موضوع پیش از این بهصورت تطبیقی میان دو کشور ایران و فرانسه پژوهش مستقلی را به خود اختصاص نداده است.
خلاصه ماشینی:
انتخابات شوراها در کشور ايران نمونۀ بارز آزادي شهروندان براي اسـتفاده از حـق فـردي و سياسي آن ها است ؛ چراکه هم نامزدي انتخابات آزاد اسـت (البتـه در چـارچوب قـوانين ) و هـم رأي دهنده مي تواند از ميان نامزدهاي مختلف اعلام شده ، آزادانه اشخاصي را که بيشتر با سـليقۀ او تطبيق مي کنند، برگزيند و در حقيقت با گزينش نماينده يا نمايندگان در ادارة امور سياسـي جامعۀ خود مشارکت ميکند.
با اين مقدمات و پس از آشنايي مختصر با تقسـيمات کشـوري فرانسـه ، اکنـون بـه بررسـي تطبيقي وضعيت انتخابات محلي شوراهاي شهر و روستا در ايران و فرانسه ميپردازيم : شرايط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان هرچند امروزه حق رأي همگاني به رسميت شناخته شده است ، ولي در همـۀ کشـورها اهليـت و صلاحيت شهروندان براي شرکت در امر انتخابات به عنوان انتخاب کننده و انتخاب شـونده امـري 1.
اين موضوع مورد توجه قانون تشکيلات ، وظـايف و انتخابـات شـوراهاي اسلامي کشور و انتخاب شهرداران ايـران و مقـررات مربـوط بـه انتخـاب نماينـدگان و اعضـاي شوراهاي عمومي و اعضاي شوراهاي شهر فرانسه قرار گرفته است : ١.
ايـن شـرط در کشور ايران جزء شروط انتخاب شوندگان شـوراي شـهر و روسـتا اسـت و داوطلـب مـيبايسـت وفاداري خود به قانون اساسي کشور و اصل ولايت فقيه را که اين قـانون بـر پايـه آن بنـا شـده است ، بيان نمايد (بند ج و د مادة ٢٦ قانون شوراهاي اسـلامي)، ولـي چنـين شـرطي در قـانون انتخاب نمايندگان و اعضاي شوراهاي عمومي و اعضاي شوراهاي شهر فرانسه ديـده نمـيشـود.