چکیده:
اسماعيل بن حسين بن محمدرضا مازندراني خاجويي (1173 ق.) را مي توان در زمره شخصيتهاي دائره المعارف گونه دانست. آثار او بهره مند از سه ويژگي است: تنوع موضوعات، تنوع علوم، عُمق مطالب. ديرزماني است كه محقق معاصر، روحاني بافضيلت، جناب آقاي سيدمهدي رجايي (1336ش.)، همت كرده و آثار خاجويي (رحمه الله عليه) را تصحيح كرده اند. حداقل 122رساله كوچك و بزرگ بازمانده از اين علامه عصر صفوي و افشاري، فهرست نويسي شده اند؛ از اين ميان، دست كم 77رساله، با عنوان «تحقيقُ السيدمهدي الرجائي» منتشر شده است. بديهي است نقد يكايك تصحيحات، به فرصتي وسيع و نوشتارهايي درازدامن نياز دارد. به هر روي، آنچه فرارويتان نهاده ايم، درصدد نقد «جريان تصحيح آثار» و «روش تصحيح مصحح» است؛ از اين رو، تكنيك ها و راهبردهاي تصحيح را كاويده ايم، نه يكايك رساله ها را. هر چند مدعاي ما، انطباق نداشتن اين تصحيحات با روش تصحيح فني است، اما هرگز و هرگز به دنبال تضعيف مقام علمي و پارسايي مصحح دانشور اين آثار و مجاهدت او نيستيم .
خلاصه ماشینی:
"اصاله عدم التذکیه؛ أفضلیه التسبیح علی القراءه فی الرکعتین الأخیرتین؛ أقل المده بین العمرتین؛ پرسشوپاسخ فقهی: (در فهرست رجایی نیامده است و نسخهشناسی، در ادامه مقاله میآید)؛ التداوی بالخمر؛ تذکره الوداد فی حکم رفع الیدین حال القنوت؛ تشهد و اذان؛ الحاشیه علی جوابات المسائل المهنائیه: (در فهرست رجایی نیامده است و نسخهشناسی، در ادامه مقاله میآید)؛ حاشیه الإثنا عشریه فی الصوم: حاشیه است بر رساله صومیه اثنا عشریه شیخ بهایی (رحمه الله علیه)؛ الحاشیه علی مدارک الأحکام: (در فهرست رجایی آمده ولی نسخهای از آن شناسایی نکرده است)؛ الحبوه؛ حج بلد/فی حکم الاستئجار للحج من غیر بلد المیت؛ حکم الحدث الأصغر المتخلل؛ حکم الغسل قبل الاستبراء؛ الخمس فی حال الغیبه و حکمه غیبته الإمام؛ هیئت و نجوم: رؤیه الهلال / هلالیه؛ رجال الفوائد الرجالیه؛ ریاضیات الکر/رساله فی تحدید الکر و کمیته: (در فهرست رجایی نیامده است، نسخهشناسی در ادامه مقاله)؛ فلسفه إبطال الزمان الموهوم؛ تجرد النفس: (در فهرست رجایی نیامده است و در ادامه مقاله به آن میپردازیم)؛ تجوهر الأعراض و تجسم الأعمال: (آگاهیهای نسخهشناسی این رساله در ادامه مقاله ذکر میشود)؛ اینک با فراهمآمدن شناختی گذرا از شخصیت و آثار علامه خاجویی، «نقد جریان تصحیح» را تقدیم میکنیم.
از این عبارت چنین بهدست میآید که: اولا: رساله «عدلیه» حاوی برگه یا برگههایی غیر از اصل کتاب بوده که حداقل بخشی از آن برگه یا برگهها، حاوی فهرست تألیفات مرحوم خاجویی است؛ اما متأسفانه آقای رجایی عزیز در تصحیح آن رساله هیچ اشارهای به این اضافات نکرده و با اسقاط آنها، صرفا به تصحیح آن چند صفحهای پرداخته است که ذیل عنوان «رساله عدلیه» کتابت شدهاند!"