چکیده:
موسی صدر یکی از بارزترین اندیشمندان و مصلحان مسلمان معاصر است که با
رویکرد الهیاتی خود مسائل و معضلات اجتماعی را شناسایی کرده و در پی حل
آن برآمده است. حضور این اندیشمند به طور هم زمان در دو حوزة نظر و عمل ،
ضرورت بررسی و مطالعة آثار و اندیشه و نحوة عمل وی را دوچندان کرده است.
این رساله با توجه به ادبیات موجود در موضوع الهیات اجتماعی ، و مطالعة آثار و
اسناد برجای مانده از صدر، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به تجزیه وتحلیل
آرای و اندیشههای وی می پردازد و با رویکردی تطبیقی، تلاش خود را در تحلیل
و تبیین الگوی ایشان از الهیات اجتماعی اسلامی به کار می بندد. مطالعة ابعاد
انسان شناختی ، اجتماعی، دین شناختی ، معرفت شناختی و اخلاق اجتماعی این
اندیشمند، مبانی رویکرد اجتماعی وی به الهیات را تشکیل میدهد. نگاه ارزش مند
و کرامت بنیاد صدر به انسان ، رویکرد مردم سالارانه و دموکراتیک او به جامعه،
تفسیر انسانگرایانة ایشان از دین و تلقی از دین به عنوان آیین زندگی و مبنای
نظامات اجتماعی و ابزاری در تحقق بخشیدن به آمال و آرزوهای بشری و رفع آلام
و دردها ، و درنهایت، نگاه جامع او به شناخت و معرفت و توجه به سایر منابع
شناخت در کنار ارزش شناسی دین ، به منظومه ای از ارزش های انسانی منجر
می شود که در سایة آن، برپایی نظام عادلانة مطلوب معنا می شود. در نهایت، الگوی
الهیات اجتماعی صدر، که حاصل الگوی الهیاتی تفسیر اجتماعی است، تحت عنوان الگوی الهیات اجتماعی مبتنی بر امت واحده تفسیر گردیده است
خلاصه ماشینی:
نگاه ارزش مند و کرامت بنیاد صدر به انسان ، رویکرد مردم سالارانه و دموکراتیک او به جامعه ، تفسیر انسان گرایانة ایشان از دین و تلقی از دین به عنوان آیین زندگی و مبنای نظامات اجتماعی و ابزاری در تحقق بخشیدن به آمال و آرزوهای بشری و رفع آلام و دردها، و درنهایت ، نگاه جامع او به شناخت و معرفت و توجه به سایر منابع شناخت در کنار ارزش شناسی دین ، به منظومه ای از ارزش های انسانی منجر می شود که در سایة آن ، برپایی نظام عادلانة مطلوب معنا می شود.
کوشش افرادی چون سید جمال الدین اسدآبادی در استعمارستیزی و بیان دردها و درمان های جامعة اسلامی ، محمد عبده و اقبال لاهوری در احیای تفکر دینی و انطباق آن با مبانی عقلی و حمایت از تجددخواهی دینی در اصلاح زندگی اجتماعی ، رشید رضا در شکل گیری ایدئولوژی فعال اخوان المسلمین و ارائة آرای جدید دربارة حکومت اسلامی ، علی شریعتی به عنوان روشنفکر دینی و بازخوانی تاریخ عاشورا توسط نعمت الله صالحی نجف آبادی ، نمونه هایی متمایز از این جریان اند.
با وجود چنین شباهت هایی ، آن چه قابل ذکر و مهم است بررسی و مطالعة رویکرد عمدة آنان به الهیات است ؛ رویکردی که در مورد امام موسی صدر به امت واحدة انسانی قابل تعبیر است و البته این همان رویکردی است که از دل رهیافت تفسیر اجتماعی آموزه های دین برمی خیزد.