چکیده:
فرسایش خاک یکی از عوامل اصلی در کاهش حاصلخیزی خاک، انباشت رسوبات در آبراههها، کانالهای آبیاری و رودخانهها، کاهش ظرفیت مخازن سدها، تشدید وقوع سیلابهای مخرب و آلودگی محیط زیست میباشد. به منظور جلوگیری از پیامدهای منفی فرسایش خاک و تولید رسوب در حوزههای آبخیز ضرورت دارد مقدار رسوب و منبع تولید آن مشخص گردد. از آنجا که اکثر حوزههای آبخیز کشور فاقد ایستگاههای رسوبسنجی میباشند از اینرو با استفاده از مدلهای ابداع شده در این زمینه برآورد تولید رسوب الزامی میباشد. در این تحقیق که در حوزه آبخیز نوژیان واقع درجنوب شرقی خرمآباد انجام شده است، برآورد فرسایش و رسوب حوزه آبخیز نوژیان واقع در استان لرستان با استفاده از مدل MPSIAC1 و با بهرهگیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)2 مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا برای اجرا کردن مدل MPSIAC، پس از ورود لایههای اطلاعاتی به محیط GIS و وزندهی آنها، از تلفیق این لایهها، حوزه آبخیز مورد مطالعه به 527 واحد همگن تفکیک گردیده سپس شدت فرسایش و تولید رسوب در این واحدهای همگن محاسبه شده است. نتیجه بدست آمده نشانگر این است که میزان رسوب برآورد شده با استفاده از مدل MPSIAC حدود 2/489372 تن در سال میباشد. با توجه به اینکه میزان رسوب اندازهگیری شده در محل ایستگاه هیدرومتری کشور معادل 812410 تن در سال است، نسبت مقدار رسوب برآورد شده با استفاده از مدل MPSIAC به آمار رسوب اندازهگیری شده 602/0 برابر است. نتیجه بررسیهای انجام شده در مورد اختلاف موجود بیانگر این واقعیت است که کالیبره کردن مدلهای تجربی از طریق اصلاح نارساییهای موجود در آنها در تطبیق با شرایط خارج از محل ابداع آنها امری ضروری و گریزناپذیر است. بنابراین ضرورت دارد پیش از آنکه با اطمینان اقدام به رد یا قبول نتیجه حاصل از بکارگیری این مدل نمود، در آبخیزهای معرف کشور کالیبره کردن مدل در تطبیق کامل با شیوههای ابداع آن مد نظر قرار گرفته سپس اقدام به واسنجی آن نمود.
خلاصه ماشینی:
در ایـن تحقیـق کـه در حوزه آبخیز نوژیان واقع درجنوب شرقی خرم آباد انجام شده است ، برآورد فرسایش و رسوب حـوزه آبخیـز نوژیـان واقـع در اسـتان لرسـتان بـا استفاده از مدل MPSIAC و با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد بررسی قرار گرفتـه اسـت .
در خصوص مطالعات انجام شده در رابطه با برآورد فرسایش و تولید رسوب با استفاده از GIS می توان به پژوهشهای انجام شده توسط باقرزاده کریمی (١٣٧٢) با عنوان بررسی کارایی مدلهای برآورد فرسایش و رسوب با تکنیکهای سنجش از دور و GIS در مطالعات فرسایش خاک ، شیخ حسنی (١٣٧٤) تحت عنوان بررسی پتانسیل تولید رسوب در حوزه آبخیز سد طالقان با ارزیـابی مـدل MPSIAC بـا اسـتفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ، کاهکش (١٣٧٥) تحت عنوان ارزیابی قابلیت فرسایش خاک با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور مطالعه موردی حوزه آبریز دریاچه سد دز، رحمت نیا (١٣٧٦) با عنوان ارزیابی قابلیت فرسایش خاک با اسـتفاده از سـنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی زیرحوزه های غرب و جنوب غرب قره سو، فرج زاده و هـمکاران (١٣٧٧) تحت عنوان پهنه بندی قابلیت فرسایش خاک براساس MPSIAC در حوزه آبریز آق لاقـان چـای بـا اسـتفاده از تکنولـوژی سـنجش از دور و سیـستم اطلاعـات جغرافیایی و جعفری (١٣٨١) با عنوان برآورد کیفی و کمی فرسایش خاک و تولید رسوب حوزه چیخواب با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی اشاره نمود.