چکیده:
باوجود حجم سرمایه گذاري هاي انجام شده، بهره وري از منابع همچنان در بخش کشاورزي پایین
بوده و وضعیت نا به سامان عوامل تولید بخصوص ماشین آلات کشاورزي و مدیریتآن یعنی
مکانیزاسیون، چشم انداز تحرك به سوي کشاورزي تجاري را نامطلوب ساخته است. عدم رویکرد
سیستمی و یکپارچه 2 به منابع و عوامل تولید در روند اجرا و اولویت بندي پروژه ها، موجب تعارض در
توسعه بخش کشاورزي و ناکامی در دستیابی به کشاورزي پایدار گردیده است. امکان سرمایه گذاري در
بخش و فرایند تشکیل سرمایه در بخش کشاورزي به دلیل مسئله خردي و پراکندگی اراضی و در نتیجه
عدم بهره وري منابع دچار اختلال می باشد. راهبرد صورت بندي نظام هاي بهره برداري(در قالب الگوهاي
مختلف؛ تعاونی هاي تولید، شرکتهاي سهامی زراعی،کشت و صنعتها) و درکل توسعه نهادسازي 3 به
عنوان مکانیزم اصلی تحول، بدین منظور و براي غلبه بر مشکلات فوق تدوین و به کار بسته شد. آنچه که محل تأمل است این استکه این بستر( یعنی نظام هاي بهره برداري) که می توان از آن به نام ظرف
سیستمی کشاورزي ایران تعبیر کرد و مجهز به ساختارهاي قانونی، حقوقی، پشتیبانی، نظام اطلاع رسانی و
سیستم شبکه اي گسترده می باشد. در این بررسی ابتدا چرایی ناکارآمدي سیاست توسعه مکانیزاسیون و مدیریت ماشین آلات کشاورزي در بخش کشاورزي مورد واکاوي قرار می گیرد. سپس ظرفیت هاي
موجود تحقق مکانیزاسیون در سیستم هاي بهره برداري ایران به شکل مستند به بحث گذاشته می شود و
در ادامه ضمن تشریح کاستی هاي مکانیزاسیون در نظام بهره برداري تعاونی تولید ضریب مکانیزاسیون
موجود این سیستم در کشور محاسبه گردیده و پیشنهادهاي لازم در جهت سیاست توسعه و تقویت آن
ارائه می شود.
خلاصه ماشینی:
"راهبرد صورت بندی و توسعه نظام های بهره بـرداری و بـه طـور کلـی توسـعه نهادسـازی و نهادمندی به عنوان مکـانیزم اصـلی تحـول ، طراحـی و تـدوین گردیـده اسـت و الگوهـای مختلـف نظام های بهره برداری نیز به همین منظور ارائه گردیده و طی سالیان با فراز و نشیب های فراوان ، هم اکنون الگوی فراگیر تعاونی های تولید و سایر الگوهایی چون شرکت های سهامی زراعی و کشت وصنعت ها به تناسب شرایط اجتماعی و اقتصادی تثبیت گردیده اند، به طوری که هم اکنون بـیش از ٣ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور را تحت پوشش خود قرار داده است .
حال این سؤال مطرح می شود که چگونه مکانیزاسیون و یا به عبارتی ماشین آلات کـشاورزی و یا حتی خدمات فنی در ارتباط با ماشین آلات به عنوان یک کالای اقتصادی تقاضامند می شود و در بازار کشاورزی ایران تسری می یابد؟ برای این پاسخ باید به دنبال بسترها و سیستم ها و روش هایی بود که ظرفیت مناسب کـارایی و اثرات مکانیزاسیون را تحقق مـی بخـشندو از منظـر نگـاه سیـستمی بـه کـشاورزی ؛ یعنـی الگوهـای مختلف نظام بهره برداری در ایران شامل تعاونیهای تولید به عنوان فراگیرترین نظام بهـره بـرداری و سایر الگوهایی چون شرکت های سهامی زراعی ، کشت وصنعت های خصوصی و ...
جدول زیر مقایسه بعضی از شاخص هـا را در تعـاونی تولیـد نـسبت بـه وضـعیت کـل کـشور نـشان میدهد: جدول ٢ : مقایسه وضعیت بعضی از شاخص های کلی شرکت های تعاونی تولید نسبت به کل کشور / ماخذ: سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران ، دفتر نظام های بهره برداری ، سال ١٣٩٢."