چکیده:
برنامهریزی فضایی عبارتست از، نحوه توزیع و سازمانیابی انسان و فعالیتها در پهنه سرزمین. در اصل برنامه فضایی، برنامهریزی ساختار کالبدی و فعالیتی سطح مورد برنامهریزی است.نخستین کار در فرآیند برنامهریزی در سطوح کلان،تعیین مناطقی به عنوان واحدهای همگن برنامهریزی میباشد.از این رو هدف این پژوهش تعیین مناطق همگن برنامهریزی در سطح استان تهران با تأکید بر نظام برنامهریزی شهری و روستایی در این منطقه کلانشهری است.نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی ـ تحلیلی است. در این مقاله برای تعیین مناطق همگن از3 شاخص پایه:محیط انسانساخت، محیط اجتماعی ـاقتصادی و محیط طبیعی با زیرمجموع 22 شاخص استفاده شده است. برای تعیین مناطق همگن برنامهریزی از روش خوشهبندی k-mean استفاده شده است.خوشهبندی روشهایی را شامل میشود که با استفاده از آنها دادههای چند متغیری را در میان گروهها یا خوشهها سازمان میدهد، البته بر اساس همگنی میان اشیاء بطوریکه مواردی که در گروه یکسان قرار میگیرند از شباهت بسیار زیادی برخوردار هستند. برای انجام خوشهبندی، لایهها پس از طی فرآیند پردازش، تغییر و انجام محاسبات در محیطهای نرمافزاری Arc gis و Matlab،به صورت 4 منطقه پایه و همگن برنامهریزی در قالب نقشه نمایش و محدودههای هریک از پهنهها مشخص و برای هرکدام راهبردهایی ارائه شد.
خلاصه ماشینی:
گزارش توسعۀ انسانی در ایران (١٩٩٩) به تبیین این تفاوت ها پرداخته ویکی از مهم ترین سیاست های توسعۀانسانی دربرنامۀ سوم توسعه را " توجه به برنامه ریزی فضایی به عنوان یک برنامۀ بلندمدت برای تحقق عدالت اجتماعی وتعادل منطقه ای "معرفی می کند (١٩٩٩ ,PBOIRI and UN).
برخی نظریات و دیدگاه های ارائه شده داخلی و خارجی درباره توسعه منطقه ای (به نصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ: توکلی نیا، شالی ١٣٩١ در این میان آمایش سرزمین یا برنامه ریزی فضایی با هدف کمک به ایجاد همکاری ، هماهنگی ، یکپارچگی و تقسیم کار فضایی مشخص در پیگیری اهداف توسعه پایدار و ایجاد تعادل در سطوح مختلف ملی ، منطقه ای و محلی می تواند تأثیرگذارباشد (توفیق ، ١٣٨٤،ص ١).
در این صورت یکی از اقدامات ضروری و پایه ای برای برنامه ریزی منطقه ای و کاهش نابرابری ها، مطالعه نابرابری های اقتصادی -اجتماعی منطقه ای و شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر به لحاظ توسعه است .
نقشه جهت های اصلی پراکنش فضایی جمعیت و نقاط روستایی در سال ١٣٩٠ با تکنیک جهت توزیع خوشه بندی روش مورد استفاده و شاخص های تحقیق روش خوشه بندی K-means در اکثر مطالعات برنامه ریزی منطقه ای (اعم از شهری و روستایی ) با گونه ای از مسائل تصمیم گیری چند معیاره (MCDM١) مواجه هستیم که دربیشتر موارد نیز از نوع روش های MADM٢ هستند.
فرآیند عملیات پژوهش (به نصویر صفحه مراجعه شود) همانطور که در نقشۀ بالا مشهود است ، نهایتا از داده ها و شاخص های تحقیق بر اساس روش خوشه بندی kmean، نقشه پهنه بندی برای ٤ منطقه همگن برنامه ریزی استان تهیه شد.