چکیده:
در این مطالعه ابتدا الگوی رفتاری متغیر اقلیمی بارش طی دوره 1392-1365 در حوضه آبخیز شاهرود بررسی شد. سپس، از یک سیستم مدلسازی بیوفیزیکی- اقتصادی برای تحلیل اثرات تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش بر منابع آب در دسترس، تولیدات کشاورزی و شاخصهای اقتصادی سود ناخالص و ارزش آب تحت سناریوهای گوناگون (تغییر اقلیم ملایم، متوسط و شدید) استفاده شد. سیستم مدلسازی بالا، شامل تابع عملکرد محصولات مبتنی بر میزان بارش (جزء بیوفیزیکی مدل) و رهیافت برنامهریزی ریاضی مثبت (جزء اقتصادی مدل) بود که طی سه مرحله پیاپی در محیط نرمافزاری GAMS حل شد. الگوی رفتاری بارش نشان داد که این متغیر اقلیمی پس از سال 1385 در حوضه آبخیز شاهرود روندی کاهشی را داشته است. نتایج مدل ارایهشده نیز نشان دادند که تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش منجر به کاهش منابع آب در دسترس، افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری، کاهش مجموع سطح زیر کشت محصولات آبی و کاهش سود ناخالص کشاورزان در حوضه آبخیز شاهرود شده است. بیشترین کاهش منابع آب در دسترس نیز در سناریوی تغییر اقلیم شدید و به مقدار 30/03 میلیون مترمکعب بدست آمد. در پایان، برای رویارویی با اثرات تغییر اقلیم و حفاظت از منابع آب استان قزوین بکارگیری روشهای کمآبیاری، تعیین نرخ آببها برای کشاورزان بر اساس ملاحظه برابری، آیشگذاری اراضی و ارایه تسهیلات به کشاورزان برای تجهیز مزارع به سیستمهای نوین آبیاری پیشنهاد شد.
In the present study first the behavioral patterns of precipitation climatic variable were investigated during years 1985-2013 in the watersheds of Shahrood. Then، a biophysical- economic modeling system was used to analyse the effects of climate change resulting from reduced rainfall on available water resources، agricultural products and economic indicators of gross profit and water value under different scenarios (mild، medium، and intense climate change). The modeling system includes the products yield function based on rainfall (biophysical part of model) and positive mathematical programming approach (economic part of model) that was solved in consecutive three stages and in the GAMS software. The behavioral pattern of precipitation showed that this climate variable was reduced in the watersheds of Shahrood after year 2006. The results of proposed model also showed that with occurrence the climate change resulting from reduced rainfall the available water resources، total acreage of water crops and farmer's gross profit decrease and economic value of irrigation water increase in watersheds of Shahrood. The highest reduction in available water resources was the amount of 30.03 million cubic meters that was achieved under intense climate change scenario. Finally، utilizing deficit irrigation techniques، determination the rate of water charge to farmers on the basis of equality consideration، providing financing convenience to farmers for farms outfit to new irrigation system and fallow-lands was proposed to contrast with the effects of climate change resulting from reduced rainfall and protection of water resources in the region.
خلاصه ماشینی:
"نتایج مدل ارایه شده نیز نشان دادند که تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش منجر به کاهش منابع آب در دسترس، افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری، کاهش مجموع سطح زیر کشت محصولات آبی و کاهش سود ناخالص کشاورزان در حوضه آبخیز شاهرود شده است .
در زمینه تحلیل اثرات تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش، لازم است تا پیش از اتخاذ سیاست های مناسب در زیربخش کشاورزی منطقه مورد مطالعه (حوضه آبخیز شاهرود)، اثرات احتمالی این پدیده بر منابع آب در دسترس، عرضه و تقاضای آب، الگوی کشت ، ارزش اقتصادی آب و سود ناخالص کشاورزان پیش بینی شود تا برنامه ریزان بخش را در اتخاذ سیاست های مطلوب یاری رساند.
روش دوم: میتوان با گنجاندن رابطه (٢٢) در تابع عملکرد محصولات به جای ETihR و تعریف تابع حاصله در مرحله سوم مدل PMP ارایه شده به جای yieldih و برابر یک قرار دادن (خنثی نمودن) ضریب تغییرات jchangeyield,rain در برنامه نرمافزاری GAMS، اثرات سناریوهای 1- Minimum Threshold of Yierd 2 - General Algebraic Modeling System اقلیمی ناشی از تغییر بارش را بر منابع آب در دسترس، تولیدات کشاورزی و شاخص های اقتصادی سود کشاورزان و ارزش آب سنجید.
با توجه به شکل ٦، ملاحظه میشود که ارزش اقتصادی آب آبیاری تحت سناریوهای اقلیمی گوناگون (ملایم ، متوسط و شدید) در تمامی حوضه های آبخیز استان قزوین در سطحی بالاتر از ارزش آب در سال پایه بدست آمده است که این امر ناشی از کاهش بارش و در نهایت ، کاهش منابع آب در دسترس کشاورزان میباشد."