چکیده:
یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیبشناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که میتوانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه میشوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از زوایای گوناگون بهطور همهجانبه نقد و بررسی نشدند. بر این اساس، پرسش اصلی در اینجا این است که تدوین و اجرای نخستین نظامنامه یا قانون انتخابات با چه کاستیها و موانعی مواجه بوده و این کاستیها چه تأثیری بر روند استقرار نخستین مجلس مشروطه داشتهاند؟ دیگر اینکه در تداوم این روند، مجلس نوپای مشروطه ماهیتاً با چه مسائل و موانعی مواجه بوده است؟ بررسی مسائلی از این دست نشان میدهد که قانون انتخابات- گذشته از اقتباس ناقص از قوانین دیگر کشورها که با ساختار طبقاتی جامعۀ ایران سازگار نبود- جامعنگر نیز نبود. ازاینرو، بسیاری از طبقات و اقشار جامعه را از انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم کرده بود. تأثیر چنین کاستیهایی بر مجلس اول، همراه با مسائل دیگری که در آغاز کار، مجلس با آنها روبهرو بود، در مجموع مانع از استقرار یک نظام نیرومند پارلمانی شدند که بتواند بقای خود را تضمین کند.
One of the most important subject in the pathological study of the Constitutional system is the quality of codification and enforcement of the first electoral law and then the effect of this law on the first Constitutional parliament. The importance of the study of this subject is due to its effect on the destiny of Constitutional regime. In this direction، the subjects، such as the quality of compilation and enforcement of the first electoral law and its effect on the firs Majles، will be investigated.
Hence، the main question is that، the first electoral law encountered-theoretically and practically- what obstacles and defectiveness? And that، the new parliament- affected by these defectiveness- in its process of establishment، encountered what interior problems? The study of these topics is very important، because they could have a prominent role in the consolidation of Constitutional regime. Study of these questions will appear that the Constitutional system encountered، from the beginning، many obstacles and it was not be able to dominate theme. The difficulties and the obstacles that resulted finally in its collapse.
خلاصه ماشینی:
"بر این اساس ، پرسش اصلی در اینجا این است که تدوین و اجرای نخستین نظامنامه یا قانون انتخابات بـا چـه کاسـتیهـا و مـوانعی مواجـه بـوده و ایـن کاستیها چه تأثیری بر روند استقرار نخستین مجلس مشروطه داشته اند؟ دیگر اینکه در تـداوم این روند، مجلس نوپای مشروطه ماهیتا با چـه مسـائل و مـوانعی مواجـه بـوده اسـت ؟ بررسـی مسائلی از این دست نشان میدهد که قانون انتخابات - گذشته از اقتباس ناقص از قوانین دیگـر کشورها که با ساختار طبقاتی جامعۀ ایران سازگار نبود- جامع نگر نیز نبود.
اما به لحاظ پیشینۀ مطالعه باید گفت که این گونه مسائل بـه صـورت کلـی در پژوهش هـای انجام گرفته در مورد انقلاب مشروطه کمابیش طرح شده اند، مانند آنچـه در آثـار و نوشـته هـای فریدون آدمیت ، منصوره اتحادیه و برخی دیگر آمده و در مقالۀ حاضر نیز به آنها اشاره و اسـتناد شده است .
بـرای مثـال ، در پاسـخ بـه ایـن انتقادها که در روزنامۀ حبل المتین مطرح شده بود، میرزا ابوالحسن خان ، از وکلای مجلس گفته بود: «ابتدا که در هر جا مشروطه شد انتخابات طبقاتی بوده و امروز که انتخابات از روی اکثریت افراد است دلیلش این است که ٩٠% عالم هسـتند» (آدمیـت ، ١٣٥٥: ٣٤٩).
با این همه ، هرچنـد در تبصـرة نظامنامـه آمده بود که ایلات هـر ایالـت حـق انتخـاب دارنـد (شـجیعی، ١٣٤٤: ٨١-٨٠) و مجلـس نیـز پیرامون انتخاب نمایندگان آنان مذاکراتی را انجام داده بود، اما آنان نیز عملا از داشـتن وکیـل در مجلس محروم شدند (آدمیت ، ١٣٥٥: ٣٥٨-٣٥٦)."