چکیده:
آبهای زیرزمینی بهعنوان بخش مهمی از آبهای تجدیدپذیر جهان بهحساب میآیند. با افزایش جمعیت، گرایش به زندگی شهرنشینی و غیره، تقاضا برای این منابع روز به روز در حال افزایش است. امروزه استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تبدیل به یکی از ابزارهای قدرتمند و مقرون به صرفه جهت شناسایی و اکتشاف منابع آب زیرزمینی قابل دسترس شده است. هدف از این تحقیق نیز مشخص کردن نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی در منطقهی مهدیشهر واقع در استان سمنان با استفاده از فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)، سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی میباشد. پارامترهایی که برای شناسایی نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی در نظر گرفته شده است عبارتند از واحدهای سنگشناسی، خطوارهها، شیب، توپوگرافی، تراکم زهکشی، پوشش گیاهی و خطوط همباران که با استفاده از نقشههای توپوگرافی 1:50000، مدل ارتفاعی رقومی، تصویر ماهوارهایETM+، نقشه زمینشناسی 1:250000 و آمار بارانسنجی ایستگاههای هواشناسی از طریق تکنیکهای سنجش از دور و GIS به دست آمدهاند. تمام لایهها در کلاسهای مختلف از طریق تحلیل سلسله مراتبی جهت تعیین نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی مورد وزندهی قرار گرفته و پس از مدلسازی در محیط GIS، حوضهی مهدیشهر از نظر نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی تقسیمبندی گردید. نتایج نشان داد که از بین 7 معیار مورد بررسی توسط نظرات کارشناسی و روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، معیار سنگشناسی و خطواره به ترتیب با اهمیت نسبی 0/33 و 0/22دارای بیشترین اهمیت نسبی و ارجحیت بالا جهت پتانسیلیابی آبهای زیرزمینی در منطقه میباشد. همچنین در منطقه مورد مطالعه آبرفتهای کواترنری شامل تراسهای قدیم و جدید و رسوبات رودخانهای دارای بیشترین اهمیت نسبی و مطلوبیت و ذخایر تراسی و مخروط افـکنههای کوهپایهای قدیمی مرتفع و جدیـد کم ارتفاع به عـنوان مناطق بالقوه خوب آبهای زیرزمینی محسوب میشوند.
Groundwater is considered as an important part of renewable waters of the world. With the increasing population، urbanization trend، etc.، the demand for these resources، day by day is increasing. Nowadays، remote sensing and geographic information system (GIS) has become one of the most powerful and affordable tools for assessing and exploration of accessible groundwater resources. The purpose of this study is to identify potential areas of groundwater in the Mahdishahr area located in Semnan using Analytical Hierarchy Process (AHP)، remote sensing، and GIS. The parameters which are considered to identify the areas of potential groundwater are: lithological units، lineaments، slope، topography، drainage density، vegetation، and isoheytal maps which prepared by using the 1:50000 scale topographic maps، digital elevation model، ETM+ satellite images، 1:250000 scale geological map، and precipitation data of meteorology stations by remote sensing and GIS techniques. To determine potential areas of groundwater، all layers in different classes were weighted through hierarchical analysis and after modeling in the GIS medium، Mahdishahr basin was subdivided in the groundwater potential point of view. The results showed that among the 7 examined criteria determined by the expertise and analytic hierarchy process method، the geology and lineaments have relative importance of 0.33 and 0.22 respectively as the highest priority in groundwater potential determination in this area. Quaternary alluviums including old and new terraces and alluvial deposits have the highest relative importance and desirability in the study area. Terrace storages and old elevated and recent low elevation alluvial fans are as fair potential groundwater area.
خلاصه ماشینی:
هدف از این تحقیق نیز مشخص کردن نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی در منطقه ی مهدیشهر واقع در استان سمنان با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
نتایج نشان داد که از بین ٧ معیار مورد بررسی توسط نظرات کارشناسی و روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ، معیار سنگ شناسی و خطواره به ترتیب با اهمیت نسبی ٠/٣٣ و ٠/٢٢ دارای بیشترین اهمیت نسبی و ارجحیت بالا جهت پتانسیل یابی آبهای زیرزمینی در منطقه می باشد.
رمضانی و همکاران (١٣٩٠) در پژوهشی با عنوان مکانیابی محل های انجام عملیات تغذیه مصنوعی آبهای زیرزمینی با به کارگیری روشهای تصمیم گیری چندمعیاره و سامانه اطلاعات جغرافیایی ، دو روش وزندهی تجمعی ساده و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی را برای مکانیابی مناطق مناسب تغذیه ی 1- Sharma 2- Ganapuram 3- Singh and Prakash 4- Jain 5- Magesh 6- Dar مصنوعی آبهای زیرزمینی در دشت شمیل و آشکارا در استان هرمزگان، مورد استفاده قراردادند.
جهت تعیین نواحی بالقوه آبهای زیرزمینی حوضه ی مهدیشهر از تکنیکهای سنجش از دور و GIS جهت استخراج نقشه های توپوگرافی ، خطوارهها، پوشش گیاهی ، شیب ، تراکم زهکشی ، بارش و لیتولوژی استفاده شده است .
در تحقیق حاضر نقش هفت معیار واحدهای سنگ شناسی ، خطوارهها، شیب ، توپـوگرافی ، تراکم زهکشی ، پوشش گـیاهی و خطوط همباران در پـتانسیل یابی آبهای زیرزمینی منطقه ی مهدیشهر با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد ارزیابی قرار گرفته است که نتایج در جداول و شکل های مربوطه آورده شده است .