چکیده:
كشور ايران بنا به موقعيت جغرافيايي خاص خود به ويژه از سمت شمال و شمال شرقي محل ورود اقوام كوچ نشين بوده و اغلب حكومت هايي كه در ايران تشكيل شده وابسته به ايلات مي باشد. از اين رو ايلات نقش فوق العاده مهمي در ثبات و عدم ثبات حكومت هاي مركزي به عهده داشته اند. كوچ نشينان كه اساس زندگي آنها مبتني بر كوچ و كوچندگي است، گاه از چارچوب مرزهاي كشور فراتر مي رفتند و دو يا چند همسايه را درگير منازعه مي كردند. هدف پژوهش حاضر مطالعه نقش ايلات و عشاير تركمن بر تكوين مرزهاي سياسي در شمال شرقي ايران است. روش مورد استفاده توصيفي– تحليلي و استفاده از منابع اسنادي و تاريخي است. نتايج تحقيق نشان مي دهد، در گذشته حكومت پهلوي بخش بزرگي از جمعيت كشور را عشاير تشكيل مي داده و همچنين جابجايي عشاير به صورت قشلاق و ييلاق سبب شده كه كنترل دولت مركزي بر عشاير به خصوص در دوره افول قدرت بي ثبات باشد. در حقيقت تا قبل از تثبيت مرزهاي شمال شرقي كشور ايران جابجايي ايلات و عشاير تركمن در دو سوي مرزهاي ايران و كشور شوروي سابق در قالب ييلاق و از سويي قشلاق عشاير كشور شوروي سابق در داخل مرزهاي ايران و عواملي چون عدم پرداخت ماليات توسط كوچ نشينان هر دو كشور موجب كوچ به كشور همسايه مي شده است و اين عوامل باعث تاخير در روند تكوين مرزهاي سياسي در اين بخش از ايران شده است.
خلاصه ماشینی:
"سوال تحقیق حاضر عبارتند از: ایلات و طوایف بلوچ چه نقشی در شکل گیری مرزهای شرقی کشور داشته اند؟ فرضیه تدوین شده بیان می کند: به نظر می رسد به دلیل فاصله جغرافیایی عشایر ترکمن از مرکز حکومت و مخالفت با دولت مرکزی در دوره های مختلف تاریخی به خصوص در دوره قاجار تکوین مرزهای شمال شرقی کشور را به تاخیر انداخته است .
دولت روسیه ، تا جنگ معروف گوک تپه (١٨٨١/١٢٩٩) و شکست نهایی قبایل تکه ، بی وقفه به تصرف مناطق ترکمن نشین ادامه داد و پیروزی های خود را، با انعقاد قرارداد مرزی آخال ١ در همان سال ، به صورت قطعی و قانونی در آورد (سارلی ، ١٣٨٤، ج١: صص ٣٠٥ـ ٣١٥ و اسنادی از روابط ایران با مناطقی از آسیای مرکزی ، صص ١٣٢ـ٢٠٩).
/ شکل (١) نقشه سرزمین های جدا شده از ایران طبق قرارداد آخال (آخال - تکه ) (موسسه جغرافیای دانشگاه تهران ،١٣٥٠: ٢٨) ییلاق و قشلاق عشایر ترکمن و قدرت نظامی آنها در برابر حکومت مرکزی گروه هایی که هم اکنون ترکمن نامیده می شوند قبلا «غز١»، «غوذ٢» و یا «اغوذ٣» نامیده می شدند، که از نام جد مشترک آنها یعنی «اغوذخان ٤» گرفته شده بود.
Al ali 8- Ust yert / شکل (٢) نقشه موقعیت جغرافیایی پایتخت دولت سلجوقیان در همان ایام قبایل تکه ١ و یموت ٢ نیز به سمت شمال خراسان کوچ کردند و این مهاجرت تا امضای قرارداد مرزی آخال بین ایران و روسیه در سال ١٨٨١ میلادی ادامه داشت (گلی ، ١٣٦٦: ص٢٠)."