چکیده:
تبارشناسی و فهم دقیق آرای بسیاری از فیلسوفان در باب ادراکات، بدون توجه به نظریهی عقل ارسطو، بهخصوص در باب چگونگی حصول مفهوم عقلی، ممکن نیست. این نوشتار در تلاش است با تکیه بر بازخوانی متن آثار ارسطو و نیز محورقراردادن نفسشناسی ارسطو، تفسیری نو از مسأله ارائه کند: الف) مفهوم عقلی حاصلِ دستگاه شناختی انسان است نه قوهی عاقلهی محض؛ ب) در این دستگاه، عامل فعلیتبخشِ معقولاتِ بالقوه نه عقل بیرونی است نه عقل درونی محض، بلکه هریک از بخشهای مختلف دستگاه شناختیِ انسان (حس، خیال، اراده و عقل) بهنحوی در بالفعلشدن معقول بالقوه نقش دارند؛ ج) فرایند شکلگیری ادراکات از الگوی طولی واحدی پیروی نمیکند، بلکه کارکردهای بخشهای مختلف دستگاه شناختی درهم تنیدهاند، بهطوریکه نمیتوان مرز مشخصی میان قوای حسی، خیالی و عقلی و نیز میان کارکردهایشان ترسیم کرد. از منظر ارسطو، با همان ادراکی که شیء جزئی محسوس را درمییابیم، ذات کلی و خالص آن را نیز درمییابیم.
خلاصه ماشینی:
"این نوشتار در تلاش است با تکیه بر بازخوانی متن آثار ارسطو و نیز محورقراردادن نفس شناسی ارسطو، تفسیری نو از مسأله ارائه کند: الف ) مفهوم عقلی حاصل دستگاه شناختی انسان است نه قوهی عاقله ی محض ؛ ب) در این دستگاه، عامل فعلیت بخش معقولات بالقوه نه عقل بیرونی است نه عقل درونی محض ، بلکه هریک از بخش های مختلف دستگاه شناختی انسان (حس ، خیال، اراده و عقل ) به نحوی در بالفعل شدن معقول بالقوه نقش دارند؛ ج) فرایند شکل گیری ادراکات از الگوی طولی واحدی پیروی نمی کند، بلکه کارکردهای بخش های مختلف دستگاه شناختی درهم تنیده اند، به طوریکه نمی توان مرز مشخصی میان قوای حسی ، خیالی و عقلی و نیز میان کارکردهایشان ترسیم کرد.
از منظر ارسطو، انسانی که تعقل می کند چه اتفاقی برایش می افتد یا چه تغییر و حرکتی ٤ در او رخ می دهد؟ با طرح چند پرسش ، می توان این مسأله را بررسی کرد: ماهیت فکر و تعقل در نفس شناسی ارسطو چگونه تبیین شده است ؟ اگر به معنای انفعال است عامل فعلیت آن چیست ؟ صور خیال و اراده چه نقشی در فعلیت یافتن معقولات بالقوه دارند؟ آیا قوهی عاقله سهمی در فعلیت بخشی دارد؟ ماجرای عقل فعال چیست ؟ وحدت قوای نفس چگونه با کارکردهای مختلف حس ، خیال و عقل سازگار است ؟ در این نوشتار، پس از اشاره به ماهیت فکر، ابتدا جداگانه به هریک از مؤلفه های مؤثر در فعلیت یافتن معقولات بالقوه خواهیم پرداخت ؛ اما به تدریج ، با الهام از درهم تنیدگی کارکرد قوای نفس ، بررسی آنها نیز درهم تنیده خواهد شد."