چکیده:
دفاع اثباتی به معنای سبب یا اسبابی غیر از سبب مورد ادعای خواهان است که خوانده به آن متوسل میشود و اگر به اثبات رسد، دعوای خواهان حسب مورد کلا یا جزئا بی اثر میشود. استناد به این دفاع در تمام دعاوی اعم از حقوقی و کیفری امکانپذیر است. در این نوع از دفاع که میتواند متضمن اقرار ضمنی به خواسته خواهان باشد، خوانده اثبات میکند که سبب مورد ادعای خواهان به حکم قانون، توافق طرفین، در اثر اجرا یا مرور زمان و سایر عوامل از بین رفته است.این مقاله، به جنبههای مختلف دفاع اثباتی در دادرسی مدنی میپردازد؛ به نحوی که مفهوم و حدود دفاع اثباتی، تفکیک آن از مفاهیم مشابه و مرتبط، مبنا و ماهیت این نوع از دفاع و نیز کاربرد آن در عمل بررسی میشود.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین مفروض این است که اصولی همچون تناظر و برابری سلاحها باید در حالتی که خوانده به دفاع اثباتی متوسل میشود، برای تضمین حقوق طرف مقابل، کاملا رعایت Jolowicz, John Anthony, Adversarial and Inquisitorial Models of Civil Procedure, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 52, April 2003, pp 282–283.
در عین حال، این پرسش مهم مطرح میشود که آیا خوانده در مقام دفاع اثباتی، باید علاوه بر مخدوش ساختن سبب دعوای خواهان، حقانیت خود را نیز اثبات نماید یا صرف اثبات بیاعتباری یا مسموع نبودن دعوای خواهان، کفایت میکند؟ پرسش دیگر آن است که آیا مضمون دفاع اثباتی، همیشه و لزوما، دفاع در برابر «سبب» دعوای خواهان میباشد یا خدشه به «دلیل» دعوای خواهان را هم میتوان دفاع اثباتی محسوب داشت؟ در پاسخ به پرسش اول باید اظهار داشت که آنچه برای پیروزی خواهان لازم است، صرفا اثبات بیحقی خوانده در خصوص خواسته نیست؛ بلکه علاوه بر آن باید نفع مستقیم، شخصی، مشروع و قابل مطالبه خواهان اثبات گردد.
با این وصف، پرسشی که مطرح میشود این است که اگر دلیلی بر بطلان قرارداد، مانند عدم اهلیت یکی از طرفین حین عقد، به دست آید، آیا میتوان آن را پذیرفت یا باید مورد را مشمول انکار بعد از اقرار دانسته و دفاع بر مبنای بطلان را بیاعتبار دانست؟ صرفنظر از بحث دفاع اثباتی، باید قبول کرد که هرچند دفاع فسخ قرارداد، بهطور ضمنی اقرار به صحت آن میباشد و دفاع بطلان با دفاع فسخ تعارض دارد؛ اما اگر دلایل کافی برای اثبات بطلان وجود داشته باشد، باید پذیرفته شود."