چکیده:
نقش خورشید به عنوان یکی از نمادهای سنتی از دوران تمدن های باستان تا به امروز همواره مورد توجه بوده است. خورشید در آثار هنری برجا مانده از تمدن بین النهرین به اشکال گوناگون نمایش داده شده است، به طوری که گاه به شکل ستاره چهار پر و گاه در شکل و شمایل انسان مجسم شده است. نماد ایزد خورشید در زمان بابل بر تارک لوح حمورابی می درخشید و در دورهی آشور به شکل گوی بالدار، نماد پادشاهی آشور بود و گاه بر گردنبند پادشاهان خود نمایی می کرد. از ایزد خورشید در اسطوره ها به نام های اوتو، شمش یا شاماش یاد شده است. هدف از این مقاله تحقیق و طبقه بندی انواع نقوش، کاربردها و مفاهیم مرتبط با نماد خورشید دراساطیر و آثار هنری دوره های مختلف تاریخ بین النهرین )سومر، اکد، بابل، آشور( می باشد. نتایج نشان می دهد در هنر بین النهرین این گونه نقوش صرفا دارای جنبه تزئین نبوده، بلکه نماد یک عقیده و سمبل دینی بودنده اند و ناشی از اعتقادات دینی و اسطوره ای بوده اند و در ادیان خدا-خورشید به عنوان نمادی از ایزد خورشید و همین طور تعویذ و یا تزئینات مورد استفاده قرار می گرفتند. شیوهی این مقاله توصیفی تحلیلی بوده است و گردآوری دادها به استفاده از منابع کتابخانه ای است.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان میدهد در هنر بین النهرین این گونه نقوش صرفاً دارای جنبه تزئین نبوده ، بلکه نماد یک عقیده و سمبل دینی بودنده اند و ناشی از اعتقادات دینی و اسطوره ای بوده اند و در ادیان خدا- خورشید به عنوان نمادی از ایزد خورشید و همین طور تعویذ و یا تزئینات مورد استفاده قرار می گرفتند.
ایزد خورشید به عنوان یکی از مهم ترین خدایان آسمانی در ادیان خدا- خورشید پرستش می شد و درسومریان اوتو و به زبان اکدی شَمش نامیده میشد و در هنر بین النهرین با نقش مایه های گوناگون در انواع آثار هنری و یا به صورت اسطوره در بسیاری از افسانه ها و سرودها به کار برده شده است .
در کتاب های نمادشناسی همچون کتاب جیمزهال فرهنگ نگاره ای نمادهای شرق و غرب و یا کتاب کوپر نمادهای سنتی به شرح مختصری از نماد خورشید اشاره شده است ، اما طبقه بندی و مقایسۀ نمادها در کل تمدن بین النهرین و در اقوام سومر، اکد، بابل و آشور در این پژوهش جنبه نوینی دارد.
در اسطوره های آسمانی (به تصویر صفحه مراجعه شود) بابلیان سین (خدای ماه )، شمش ( خدای خورشید ) و ایشتر (ستاره هشت پر، نماد الهه عشق ، جنگ و سیاره ونوس ) تشکیل سه گانه ای از خدایان اصلی را میدهند که امروزه نیز در علم نجوم کنونی اگر چه با نام های متفاوت ، نقش مهمی را دارند (تصویر ٢ ).