چکیده:
عوامل محیطی همچون دوری و نزدیکی به منابع آب، پوشش گیاهی، اقلیم، شیب و مواردی از این قبیل در تمامی جهات زندگی مردمان دوران باستان، نقشی تعیین کننده داشته است. اختلاف در درجه اهمیت هر یک از این عوامل، می تواند از طرفی به دلیل شدت تاثیرات عامل و از طرف دیگر به دلیل نوع خاص معیشت و یا فرهنگ ناحیه باشد؛ اما آگاهی از این موضوع تنها با مطالعه یک محوطه امکان پذیر نیست، بلکه این گونه پژوهش ها مستلزم بررسی تمامی محوطه های یک منطقه جغرافیایی مشخص است. امروزه در مطالعات باستان شناختی، از اطلاعات بررسی های باستان شناختی استفاده می شود که این روش در مقایسه با حفاری، علاوه بر عدم تخریب سایت های باستانی، موجب صرفه جویی در هزینه و زمان نیز می شود. علاوه بر این، امکان مطالعه مجموعه ای از آثار به صورت واحد نیز از دلایل گسترش این گونه مطالعات است. در این پژوهش، اطلاعات حاصل از بررسی های باستان شناختی دشت میانکوهی سنقر وکلیایی و روابط بین استقرارگاه های ساسانی و محیط طبیعی هر یک از آن ها، با استفاده از برنامه های مورد استفاده در علوم جغرافیا و آمار، مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند. روش تحقیق به این صورت است که ابتدا اطلاعات وضعیت جغرافیایی دشت جمع آوری گردید، سپس با داده های مکانی محوطه های ساسانی تلفیق گردید. برای تلفیق داده های پژوهش از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و دیگر برنامه های آماری همچون Excel استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که درصد بالایی از محوطه ها تحت تاثیر عوامل جغرافیایی شکل گرفته اند؛ به صورتی که اکثر محوطه ها از نظر ویژگی های محیطی از الگوی یکسانی تبعیت می کنند و از نظر مواردی چون: ارتفاع، میزان شیب، جهت شیب، نزدیکی به منابع، کاربری اراضی و وضعیت زمین شناختی، شرایط یکسانی دارند.
خلاصه ماشینی:
"طــی ســه فصــل بررســی انجــام شــده در شهرســتان ســنقر حــدود ٣٠١ محوطــه شناســایی شــده اســت (حیدریــان ١٣٨٣ و ١٣٨٨؛ بشــکنی ١٣٨٨) کــه از ایــن تعــداد، ٥٤ اثــر مربــوط بــه دوره ی ساســانی و تشــکیل دهنده ی جامعــه آمــاری پژوهـش حاضـر می باشـد (شـکل ٢)؛ بنابرایـن بحـث و تحلیـل نگارنـدگان نیـز بـر روی ایـن آثـار متمرکـز گردیـده و از سیسـتم اطلاعـات جغرافیایـی (GIS)٢ بهـره بـرده شـده اسـت ، به نحـوی کـه بتـوان روابـط بیـن محوطه هـا و محیـط جغرافیایـی آن هـا را مشـخص کـرد و در نهایــت ، اهمیــت هــر یــک از عوامــل محیطــی و غیرمحیطــی به طــور جداگانــه مــورد بحـث و تحلیـل قـرار گیـرد.
سفال های ساسانی سنقر و کلیایی همان طــور کــه ذکــر شــد بــا مطالعــه ی داده هــای ســفالی به دســت آمــده از بررســی باستان شـناختی شهرسـتان سـنقر و کلیایـی مشـخص گردیـد کـه از مجمـوع ٣٠١ محوطـه شناسـایی شـده ی سـنقر، ٥٤ محوطـه دارای داده هـای سـفالی دوره ی ساسـانی اسـت (شـکل ٢).
از ایـن تعـداد، ٩٩ قطعــه بــا محوطه هایــی همچــون قلعه یزدگــرد (١٩٨١ Keall &Keall )، شــکارگاه خســرو (رهبــر ١٣٨٨) و قلعه گــوری رماونــد (حســن پور ١٣٨٩ و ١٣٩١)، ٤١ قطعــه قابــل مقایســه بــا شــمال غرب ، محوطه هــای تخت ســلیمان (١٩٧٥ Schnyder) و اولتان قالاســی (علیــزاده ١٣٨٠)، ١٨ قطعـه قابـل مقایسـه بـا بین النهریـن ، محوطه هـای تل ماهـوز (١٩٧٠ Ricciardi) و ٥٣ قطعـه قابـل مقایسـه بـا دیگـر مناطـق همچـون شمال شـرق ، مـرو (٢٠٠٦ Puschnigg) و دیـوار گـرگان (٢٠١٣ Priestman) و منطقـه ی فلات مرکـزی ، محوطه هـای خورهـه (رهبـر ١٣٨٢) هســتند (شــکل های ٢ و٣)، (جــدول ١)."