چکیده:
جابه جایی و پراکندگی گروه های انسانی در طول تاریخ در راستای اهداف و مطامع سیاسی- نظامی صورت گرفته است که به اصطلاح امروزی دیاسپورا نامیده می شود. در دوران ساسانی افراد و گروه های انسانی زیادی جابه جا و تبعید شدند. این مهاجران اجباری قربانی سیاست های مصلحت گرایانه دولت ساسانی بودند، ولی آنچه زمینه ساز این بحران اجتماعی گشت، رقابت های توسعه طلبانه و گرایش به قدرت نمایی دو امپراتوری ساسانی و بیزانس در منطقه بود. ساسانیان سیاست دیاسپورا و تبعید را در داخل و خارج ادامه دادند. زمینه این تبعیدها در اثر فشارهای سیاسی و سرکوب خشونت بار ایجاد شد. هدف ساسانیان از تداوم این روند، تضعیف قوای نظامی ملت ها و محروم کردن رقبا از حمایت پایه های قومی- و تا حدودی شاید استفاده از توانمندی و مهارت تبعیدیان در امور عمرانی و اقتصادی - بود که کاملا هوشمندانه و آگاهانه صورت می گرفت. ولی بعد دیگر این پدیده افزایش فعالیت مسیحیان و گسترش این آیین در قلمرو ساسانیان و به دنبال آن، نارضایتی روحانیان زرتشتی بود؛ به همین دلیل این پژوهش بر آن است که به بررسی این بحران اجتماعی و نقش شاهان ساسانی در راستای تداوم این سیاست و نتایج و پیامدهای آن بپردازد.
خلاصه ماشینی:
20 (2): 393 پرسش را مطرح نماید که نقش تبعیدیان و مهاجران در جامعه ساسانی چه بود؟ ورود این عناصر بیگانه چه تأثیری در عمران و آبادانی و اقتصاد دولت ساسانی داشت ؟ آیا ورود گروه های بیگانه (انشهریک ) در سیستم کاستی جامعه ساسانی اثرگذار بود یا نه ؟ و سرانجام ، نقش گروه های تبعیدی و دیاسپورایی در سرزمین میزبان در بعد مذهبی چه بوده است ؟ در این مقاله تلاش می شود با استفاده از نمونه های تاریخی مورخان مسلمان و رومی و همچنین با بهره گیری از آرای گوناگون مورخان معاصر غربی و شرق شناسان و کتیبه های عصر ساسانی و تعدادی از منابع اصلی عصر ساسانیان و برخی از نوشته های جامعه شناسان ، در تبیین چارچوب پدیدة تبعید و گروه های جابه جا شده در عصر ساسانیان ، و میزان تأثیرگذاری و نقش آنان در ساخت جامعۀ ایران انگشت گذاشت و به بررسی این پدیده به عنوان یکی از کاراکتر های فعال اجتماعی در جامعه ساسانی پرداخته و برآیند این تحقیق را- که به بررسی بیشتر مسائل اجتماعی و شناسایی کاراکتر های مثبت و منفی در تحولات اجتماعی ایران در این دورة مهم تاریخی منجر می شود- به عنوان الگوی مطالعاتی ارزیابی نمود.
از سوی دیگر، شاید نیاز به نیروی کار مجانی و استفاده از مهارت اسیران در امور تولیدی ، کشاورزی و عمرانی برای بهره وری اقتصادی، شاهان ساسانی و امپراتوران روم را متوجه پدیدة تبعید و دیاسپورا و جابه جایی گروه های انسانی نموده باشد؛ زیرا شهر های قدیمی بین النهرین و (نواحی غربی ایران ) در عهد ساسانیان مرکز حرف ، دادوستد و بازرگانی بود و در این شهرها ایرانیان ، سوریان ، یهودیان و افراد دیگر زندگی می کردند.