چکیده:
این مقاله به گونهشناسی تطبیقی نقشمایه «خدای ایستاده بر حیوان» در هنرهای باستانی بینالنهرین و آسیای صغیر میپردازد و توجه ویژه خود را به تمدن هیتی از آسیای صغیر و تمدنهای سومر، بابل و آشور از بینالنهرین معطوف کرده است. تحلیلیافتهها نشان میدهد که وجوه اشتراک صورتبندی این نقش در تمدنهای مذکور عبارتاند از: 1- والامقام بودن خدایانی که اینگونه تصویر شدهاند؛ 2- استفاده از این نقش برای تسری دادن اعتبار خدایان به همسر و فرزندان؛ 3- نشان دادن ارتباط نمادین بین خدا و حیوانی که روی آن ایستاده است. وجوه افتراق نیز شامل این موارد میشود: 1- تکامل این نقش در آناتولی تحتتاثیر تمدنهای همسایه بود، اما در نقوش بینالنهرین تا حدود بسیار زیادی متکی بر دستاوردهای فرهنگی ـ هنری آن منطقه بوده است؛ 2- با اینکه در هر دو تمدن خدایان طوفان، خورشید و ایزدبانوها اینگونه تصویر شدهاند، در بینالنهرین خدای کتابت و در تمدن هیتی خدای محافظ به صورت ایستاده روی حیوان مجسم شدهاند؛ 3- تنوع بیشتری از حیوانات انتخابشده برای این نقش در بینالنهرین وجود دارد؛ 4- در آسیای صغیر از حیوانات بهصورت واقعگرایانه و در بینالنهرین از حیوانات ترکیبی استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
تحلیل یافته ها نشان میدهد که وجوه اشتراک صورت بندی این نقش در تمدن های مذکور عبارت اند از: ١- والامقام بودن خدایانی که این گونه تصویر شده اند؛ ٢- استفاده از این نقش برای تسری دادن اعتبار خدایان به همسر و فرزندان ؛ ٣- نشان دادن ارتباط نمادین بین خدا و حیوانی که روی آن ایستاده است .
وجوه افتراق نیز شامل این موارد میشود: ١- تکامل این نقش در آناتولی تحت تأثیر تمدن های همسایه بود، اما در نقوش بین النهرین تا حدود بسیار زیادی متکی بر دستاوردهای فرهنگی ـ هنری آن منطقه بوده است ؛ ٢- با اینکه در هر دو تمدن خدایان طوفان ، خورشید و ایزدبانوها این گونه تصویر شده اند، در بین النهرین خدای کتابت و در تمدن هیتی خدای محافظ به صورت ایستاده روی حیوان مجسم شده اند؛ ٣- تنوع بیشتری از حیوانات انتخاب شده برای این نقش در بین النهرین وجود دارد؛ ٤- در آسیای صغیر از حیوانات به صورت واقع گرایانه و در بین النهرین از حیوانات ترکیبی استفاده شده است .
در این فرآیند تلفیق ، ترکیبی حاصل شد که نقش مهمی در شکل گیری مذهب هیتی داشت ؛ خدایان بیگانه طرد یا نابود نشدند، بلکه در چارچوب دین هیتی قرارگرفتند؛ برای مثال ، خدای توفان در یکی از مهرهای دورة کاروم ، به شکل ایستاده بر یک اژدهاـ شیر، در یک دست نیزه و در دست دیگر آذرخش تصویر شده است که از این جهت با خدای توفان بین النهرین ، ادد )Adad( منطبق است )١٩٩٩ ,Mac queen(.