چکیده:
ابنادریس در دورهای پا به عرصه ظهور گذاشت که فقه و فقاهت به دلیل سیطره علمی شیخ با رکود
مواجه شده بود. و به دلیل روح نقّاد و اندیشهی بلندی که داشت با نگارش کتاب سرائر، علیه این ایستایی و رکود، قد علم کرد و تحوّلی شگرف در فقه ایجاد کرد. این کتاب افزون بر تحوّل آفرینی، دارای جایگاه رفیع در فقه و اطلاعات جنبی و مفیدی است که در کمتر اثر مشابه می توان آن را یافت و زمینه را برای ابداع روشهای جدید استنباط و افکار جدید فقهی فراهم نمود؛ و راه برای بالندگی فقه و فقهای نواندیش بعدی باز شد.یکی از دلایل و انگیزههای اصلی نگارش کتاب سرائر، خروج فقه و فقاهت از این بنبست و ایستایی است که با آن مواجه شده بود. از دیگر علل و انگیزههای تالیف برخی علل، برون شخصیتی و متاثر از سیر تاریخی سلطه حاکمان ظالم و جنگهای صلیبی هستند. برخی دیگر ناشی از علل درونی و جو حاکم بر جامعه علمی و رکود فقه آن روز است؛ که این کتاب را به منظور خروج از بن بست و رکود به رشته تحریر درآورد، تا راه را برای فقهای بعد از خود بگشاید.
خلاصه ماشینی:
"در حقیقت کتاب السرائر را میتوان نوعی حاشیه نویسی بر کتب شیخ یا نقد آثار وی و یا نوعی فقه مقارن قلمداد کرد؛ زیرا در مواردی به نقد آرای شیخ پرداخته و نادرستی آنها را بیان میکند ( ابن ادریس ، ١٤١٠ق ، ج ١، صص ٧٣، ٨٠، ٩١؛ ج ٢، صص ٤٢٢، ٤٨٢) و در مواردی به اختلاف فتاوای شیخ در کتاب های مختلف او و رجوع او از فتوای قبلیاش می - پردازد (همان ، ج ١، صص ٨٣، ٨٩، ١٣٩، ١٨٢؛ ج ٢، صص ٢٣، ٣٧، ١٠٢، ١٣١، ١٤٠؛ ج ٣، صص ٦، ٢٣، ٣٩، ٤٢، ٥٢) و گاهی هم کلام او را نقل میداند نه این که عقیده و فتوای او باشد گاهی هم آرای او را میپذیرد (همان ، ج ١، صص ٢٣٢، ٤٩٩، ٥١٦، ٦٢٩؛ ج ٢، ص ٦٥٠؛ ج ٣، ص ٤١١) و در مواردی آرای شیخ را متأثر از فقه اهل سنت میداند (همان ، ج ١، صص ٤٢٥، ٤٨٧، ٥٨٧؛ ج ٢، صص ٦٥، ٨٦، ٣٦٤، ٥٦٥، ٦١٣؛ ج ٣، ص ٣٣٢) و در مواردی به توجیه کلام شیخ میپردازد تا جایی که در موردی که شیخ ؛ در مورد جواز خطبه نماز جمعه قبل از زوال ظهر، کلامی را از سید مرتضی نقل میکند؛ در توجیه کلام شیخ در نسبتی که به سید مرتضی داده است ، میگوید: در میان تصنیفات و کتب سید، من کتابی را که مشتمل بر این سخن باشد، نیافتم ."