چکیده:
مقدمه : از منظر سنت اسلامی، زبان یکی از مهمترین اعضای بدن است که میتواند با عملکرد خود انسان را شقی یا سعید نماید. نقش بیبدیل زبان در سعادتآفرینی انسان فقط محدود به آخرت و جهان پس از مرگ نمی شود؛ بلکه در همین دنیا نیز تاثیرگذار است. شناخت حقوق و تکلیف مندرج در زبان از منظر سنت دینی و وحیانی اسلام، مسیر حرکت بر صراط مستقیم را برای مومنان فراهم می کند. این پژوهش ضمن شناسایی این حقوق و آداب سخن گفتن، به بررسی الگوهای قرآنی درباره سخن گفتن پرداخته و درصدد احصاء راهکارهای قرآنی برای مدیریت و نظارت بر زبان است. روش تحقیق : روش تحقیق در این مقاله، اسنادی (کتابخانه ای) است و محقق تلاش نموده، با جستجو در آیات و روایات، داده های پژوهشی را استخراج نماید. یافته های تحقیق: به هر اندازه توجه به حضور خداوند در قلب انسان زیاد شود، انسان مومن گزیده گویی، کم گویی و سکوت پیشه می کند و از ره آورد آن از خطاهایی بزرگ مانند دروغ، تهمت، نمامی و... مصون میشود و این عوامل بسترساز تعالی روحی فرد و جامعه میشود. نتیجه گیری : در این پژوهش به سکوت به عنوان یکی از راهکارهای واپایش و نظارت بر زبان پرداخته شده و عنوان شده که تمرین و تجربه سکوت سبب می شود که انسان زبانش را در اختیار بگیرد و از طغیان و سرکشی آن بکاهد. همچنین توجه به حضور و نظارت الهی و توجه به این موضوع که مراقبی از سوی خداوند همه گفتار ما را ضبط و ثبت می کند از مهمترین راهکارهای واپایش و نظارت بر زبان است.
If tongue like anyother organs of human body infracts Gods law and commandments, it will be a tool for doing sin and can be the origin of countless sins, and if it obeys religious orders, it will be counted as one of Gods obedience tools. What is expressed by tongue can have good reflections on Personal and social life ,thereinafter it brings purification of society ; otherwise , bad words bring destruction for human being , cause humans character to be destroyed , and also they have negative effects on the society. Religiouse strategies in managing and controlling toungue are useful. Furthermore,in this article with regard to quran, tradition, Islamic and religious teachings , prophets lives and expressing speech atiquetts and as a result of them , have expressed the development of the human personality and also by introducing proper examples have saved us from being caught in the destruction, strategies of controlling tongue are extracted and analyzed.
خلاصه ماشینی:
امام سجاد(علیه السلام )، در رسالۀ حقوق ، حق زبان را این گونه تبیین می فرمایند: «حق اللسان اکرامه عن الخنا وتعویده الخیر ورک الفضول التی لا فائدة لها و البر بالناس وحسن القول فیهم »(شیخ صدوق ، ١٤١٣، ج ٢، ص ٦١٨): حق زبان منزه داشتن آن از زشت گویی و عادت دادنش به خوبی و فروگذاشتن زیاده گویی های بیهوده و نیکی به مردم و خوب گفتن درباره آنان است .
آنچه از سخن پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله ) به دست میآید این است که خطر زبان در حدی است که اگر به حال خود رها شود سایر اعضا نیز از خطر آن در امان نخواهند بود.
/ پیامبر (صلی الله علیه وآله ) در مورد عیب جویی می فرمایند: «من أذاع فاحشۀ کان کمبتدئها ومن عیر مؤمنابشی ء لم مت حتی یرتکبه » (مجلسی ، ١٤٠٣، ج ٢٦٠:٧٢): هر کس عمل ناشایست کسی را ظاهر و شایع کند به این می ماند که خود آن عمل را به جای آورده است و هر کس مؤمنی را به عیبی سرزنش کند نمیرد تا خود گرفتار و مرتکب آن شود.
. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله ) زشت گویان را بدترین افراد معرفی می کند و می فرماید: «إن من شر عباد الله م تکر مجالسته لفحشه » (حر عاملی ، ١٤٠٩، ج ١٦: ٣٠): از بدترین بندگان خدا کسی است که ، به دلیل دشنام گوییاش ، از هم نشینی با او کناره گیری شود.
اگر انسان بخواهد در گروه پرهیزکاران قرار بگیرد باید همواره این سخن زیبای امام را مد نظر داشته باشد، سعی در ترک ناسزاگویی نماید و در مواجه شدن با افراد دشنام دهنده زبان خود / را واپایش (کنترل ) کند.