چکیده:
«نرمش قهرمانانه» از تعابیری است که تحت تاثیر کاربست مقام معظم رهبری، بسامد فراوانی در ادبیات سیاسی معاصر پیدا کرده است. این مقاله کوشیده است تا به این پرسش محوری پاسخ دهد که آیا می توان با بررسی متون دینی و ریشه یابی این اصطلاح در سخن و سیره امیرمومنان علیه السلام، آن را تعبیری بر پایه مبانی اسلامی قلمداد نمود و برای آن خاستگاه دینی قایل شد؟ یافته های این پژوهش که به روش اکتشافی و با تحلیل سیره سیاسی امیرمومنان علیه السلام در تعامل با مخالفان به ویژه در دوران پنج ساله حکومت به دست آمده است نشان می دهد که امیرمومنان علیه السلام به مفاد این تعبیر باور داشته و از آن در موقعیت های مختلف بهره برده است. چنان که پایداری در اصول و مدارای در عمل دو ویژگی مهم نرمش قهرمانانه است که بر پایه دو مبنای عزت مداری و ارزش مداری استوار گردیده و در بستر اموری همچون عدم همراهی مردم، عدم حمایت نخبگان و دودستگی شکل گرفته است.
خلاصه ماشینی:
ازاین رو، شایسته است که پس از مشخص نمودن ابعاد معنایی این تعبیر، مبانی، اصول و مقومات این اصطلاح از میان منابع اسلامی کشف گردد تا معلوم شود آیا این مفهوم از پشتوانه ای اصیل در متون دینی برخوردار است یا خیر؟ به بیان دیگر، آنچه که در گستره مفهوم شناسی این تعبیر مدنظر است، آن است که آیا نرمش قهرمانانه اصطلاحی برون دینی است و یا آنکه تعبیری برآمده از فرهنگ غنی اسلامی است؟ بر این اساس، پس از تحلیل مؤلفه های اصلی این تعبیر در اندیشه مقام معظم رهبری، تبیینی دینی از این مفهوم با تکیه بر سخن و سیره امیرمؤمنان علیه السلامارائه می گردد و سپس با توجه به دیدگاه حکومتی و اجتماعی امیرمؤمنان علیه السلام، مبانی، ویژگی ها و زمینه های شکل گیری این مفهوم تشریح می شود.
با تأمل در سیره امیرمؤمنان علیه السلام، می توان شرایطی را که امام علیه السلام در آن با اعمال نرمش قهرمانانه، سعی در حراست از ارزش ها داشته اند به سه دسته کلی تقسیم نمود: 1ـ2ـ2) عدم اقبال و همراهی مردم: با بررسی برخی از مصادیق نرمش قهرمانانه در سیره امیرمؤمنان علیه السلاممی توان دریافت که یکی از عوامل مؤثری که حضرت را در شرایط مختلف ناچار به اتخاذ این تاکتیک نمود، عدم اقبال عمومی مردم از روش های موردنظر امام در راستایوصول به اهداف اصلی ایشان بود.
2ـ2ـ3ـ2) تسامح مصلحت آمیز: یکی دیگر از مصادیق مهم نرمش قهرمانانه در سیره امیرمؤمنان علیه السلام، مواجهه ایشان با خوارج است که برای نمونه، به برخی از موضع گیری های امام علیه السلام اشاره می نماییم.