چکیده:
تاریخ¬نگاری هشام کلبی (204ﻫ.ق.)، بهویژه در کتاب الاصنام به¬عنوان مسیری برای فهم تاریخ¬نگاری اسلامی در سده¬های نخستین اسلامی، همچنان شایسته بازخوانی است. این نوشتار، با رویکرد معناکاوی کتاب الاصنام و تحلیل گفتوگوی متن با نویسنده و نیز تحلیل بافت¬ اندیشه¬ای¬ و فرهنگی زمانه متن، در پی یافتن پاسخ این پرسش است که چرا کلبی در آغاز قرن سوم هجری به تولید چنین متنی در مورد بت¬های عرب جاهلی دست یازید؟
یافته¬های این پژوهش نشان می¬دهد که ابن¬کلبی متاثر از ضرورت احساس نیاز قومیّت عرب به هویت¬سازی و نیز به چالش کشیدهشدن اصول عقاید اسلام<Page No="153"/> به دست دیگر ادیان، بهویژه مسیحیان در سال¬های نخست سده سوم، کتاب الاصنام را نگاشت. او در این کتاب، ضمن بازنمایی تاریخ بت-های عرب و بت¬پرستی آنها، به تثبیت حقانیّت الهی مفاهیم اسلامی و دفاع از نبوت و تبیین نقش بزرگ و تاریخی حضرت محمد9 در امحای بت¬پرستی در مقایسه با انبیای دیگر پرداخت و بر این اساس، یک هویت عربی ـ اسلامی غرورآفرین برای قوم عرب پدید آورد.
خلاصه ماشینی:
"576 درحالیکه ابنکلبی با کاربست جمله «فبعثه الله نبیا» در مورد ادریس و نوح7 577 و تلاش آنها برای احیای توحید، به وجود زنجیره انبیا7 و هدف مشترک آنان در براندازی شرک و بتپرستی اعتقاد دارد؛ اما در ادامه بحث خود، سخن از این زنجیره را قطع میکند و به سراغ سرگذشت و چگونگی انتشار بتهای پنجگانه عصر نوح7 در میان قوم عرب و شیوه انهدام آنها در زمان پیامبر اسلام9 میرود.
579 این موضوع، نشان میدهد که نویسنده از همان ابتدا تلاش دارد میان مؤلفه: الله، توحید و نبوت ارتباط ایجاد کند و صدق پیوند انبیا با غیب و نقششان را در تاریخ بشریت برجسته نماید؛ اما او خیلی زود از میان انبیا7، دست به گزینش زده، درحالیکه فقط از حضرت آدم7، شیث7، ابراهیم7 و اسماعیل7 نام میبرد، 580 صرفا به تلاش نافرجام ادریس7 و نوح نبی7 در براندازی کفر اشاره میکند 581 و در پایان، با جملاتی مانند: «بعث الله نبیه9»، «بعث الله رسوله9» 582 و «فلم تزل هذه الأصنام تعبد حتی بعث الله النبی(صلی الله علیه وسلم) فأمر بهدمها» 583 ، میان این زنجیره از پیامبران و پیامبر خاتم9 پیوند برقرار میکند.
در برابر این پاسخ فرضی که از محتوای متن چنین استنباط میشود که موضوع آن، فقط سرگذشت بتهای اقوام عرب شبهجزیره عربستان است و ضرورتی برای ذکر اسامی دیگر انبیا وجود نداشته، باید گفت از اشاره نویسنده به اینکه ریشه بتپرستی به درازای تاریخ بشریت عمر داشت و نیز بر اساس بحث و گزارش او از کوشش ناموفق انبیا برای امحای شرک، انتظار میرود سخن از زنجیره انبیا، با این انقطاع تاریخی گسترده روبهرو نباشد."