چکیده:
بهداشت روح و روان و پیشگیری از اختلالات و گسترش آن در جامعه از جمله مباحثی است که بسیاری از متخصصان حوزه سلامت را بر آن داشته است تا در این خصوص کاوش و بررسی انجام دهند. علت این امر، لزوم سلامت همه جانبه و تاثیر آن بر کارکردهای مختلف انسان است. این تحقیق که به مفاهیم بنیادین در نظام سلامت روح و روان از جمله سلامت، روح، نفس، روان، فواد، قلب، سلامت روانی و نظام جامع پرداخته، مقدمه¬ای را فراهم می¬نماید تا ارکان اساسی این نظام در حوزه اهداف، مبانی، اصول، قواعد، قلمروها و ویژگی¬ها و نیز نظام سلامت روح و روان موجود تبیین شود و تصویر روشنی از نظام جامع سلامت روح و روان مطلوب تسهیل گردد.
خلاصه ماشینی:
سلامت از حیث اصطلاحی نیز به معنای رفاه کامل همان تعریف سازمان جهانی بهداشت (اصفهاني، آيين تندرستي، 1388: 12)؛ کفايت کارکردها (همتیمقدم، هستیشناسی سلامت، 1391: 13)؛ تعادل بين اخلاط چهارگانه و تعادل کار اعضا و اندامهاي مختلف بدن (اصفهاني، آیین تندرسی، 1383: 12) و تأمين تمامي نيازهاي انسان در دنيا و آخرت (نهج البلاغه، حکمت 388) آمده است.
در خصوص معانی اصطلاحی روح، معانی متفاوتی همچون روح به معنای روح نفسانی (غفاری، فرهنگ اصطلاحات آثار شيخ اشراق شهابالدین یحیی سهروردی، 1380: 348)؛ روح حیوانی و نفس ناطقه (سهروردی، هياكل النور، 1389: 128و133)؛ حقیقت جامع غیر مادی (نراقی، معراجالسعاده، بیتا: باب اول در بیان حالات نفس، فصل دوم در ترکیب انسان از جسم و نفس، بند دوم)؛ توصیف روح به امین و قدس (مطهری، مجموعه آثار، 1387: 4/ 730) آمده است.
در قرآن کریم، واژه «نفس» و مشتقات آن با معانی مختلف با بسامد تکرار فراوان آمده است که در همه آنها به معنای ذات و حقیقت شیء است (شاکر، وجوه معانی نفس در قرآن، مجله پژوهشهای فلسفی کلامی، 1379ش: 4/ 19ـ6).
با وجود کاربرد نفس و روح در قرآن، در کاربرد این دو در قرآن اختلافاتی وجود دارد به اینکه روح بر خلاف نفس به غیر خداوند متعال نسبت داده نشده است؛ مصداق نفس اعم از نفس و نفس ناطقه است، ولی روح غیر از ملائکه و برتر از آنان و اصل و در برابر نفس مصطلح معرفی شده است؛ اگرچه در قرآن کریم بر نفس انسان، روح اطلاق نشده ولی در معنای اصطلاحی خود یعنی روح به کار رفته است.