چکیده:
امروزه موضوع تصادفات و جرایم رانندگی و قتل و جرح ناشی از آن، جزو مباحث مهم محافل فقهی و حقوقی است که تعیین مسئول حادثه هم از جنبۀ جبران و هم نوع ضمان اهمیت دارد. در قانون مجازات با وجود اهمیت ارائۀ ملاک در تشخیص مسئول حادثه، این موضوع بهطور دقیق بررسی نشده و اغلب در دو مادۀ 504 و 505 پیگیری شده است؛ در مادۀ 504ق.م.ا. بیان قانونگذار در مواردی با اجمال همراه است و از جمله مشخص نیست که استثنای ذکرشده در آن صرفاً به عدم تقصیر برمیگردد یا حضور در محل غیرمجاز را هم شامل میشود و نوع قتل و جرح نیز تعیین نشده است. آری در مادۀ 532 ق.م.ا. جنایات عمدی در رانندگی پذیرفته شده اما مشخص نشده است که عمد در چه مواردی تحقق مییابد و مجازات آن چیست یا در مواد 714 - 719 قانون تعزیرات (مصوب 1375) تنها در مادۀ 714 به مجازات یک صورت قتل (قتل شبهعمد) اشاره شده است.
در این مقاله پس از ذکر مقدماتی بر اساس مبانی فقهی امکان تحقق جنایت خطای محض و عمد در برخی از تصادفات رانندگی اثبات شده و ابهامات موجود در مادۀ 504 قانون مجازات بررسی شده است.
Today، the issue of car accidents and traffic offenses and ever-increasing rates of caused death and injury is of the most important issues of jurisprudential and legal sections، identification of responsible in the accident is significant. However، in the Islamic Penal Code، it has not been studied in detail and mostly pursued in two Articles of 504 & 505 which about Article 504 of Islamic Criminal Law، statement of the legislator is brief in some cases. It is not clear that the said exception is solely on the lack of negligence، or unauthorized presence in the area is also included. Furthermore، the type of death and injury has not been specified in this law. In Article 532 of Islamic Criminal Law، premeditate crimes are accepted in car accident but it is not specified that in what cases is premeditate or in Article 714-719 of Punishment Law (adopted in 1996) that is about car accidents، only Article 714 refer to the punishment of death (Manslaughter).
In this After an introductory note on the basis of jurisprudence، we demonstrate the possibility of pure error and premeditate death in some car accidents and criticize the ambiguity in Article 504 of the Penal Code.
خلاصه ماشینی:
نوع قتل و جرح در حوادث رانندگی فقها و حقوقدانان به طور کلی ماهیت جنایات ناشی از حوادث رانندگی را از مصـادیق قتـل در حکم شبه عمـد یـا بسـته بـه مـورد عمـدی و خطـایی در حکـم شـبه عمـد دانسـته انـد (موذن زادگان ، ١٣٧٥، ش ٣: ١٥٥ - ١٦٨؛ امام خمینـی، ١٣٧٩، س ١١٠٤٧) زیـرا از طرفـی قصد و اراده در فعل نسبت به مجنیعلیه ،که مهم ترین شرط در قتل عمد و شبه عمد اسـت ، به دلیل مسامحه در رفتارکامل نیست ، و از طرف دیگـر بـه دلیـل وجـود همـین مسـامحه و بیمبالاتی در فعل ، نمیتوان این جنایات را از نوع خطای محض دانست ، بر این اسـاس دو دیدگاه مطرح شده است .
به این معنا که اگر رانندگی نوعا خطرناک نباشد، ولی برخلاف مقررات عمل شود یا بدون مهارت کافی یا با بیمبالاتی و بیاحتیاطی صـورت گرفتـه باشـد، قتـل حـادث شـده ، مصداق خطای محض است ، زیرا نه قصد فعل (چه جرح و قتل و چه هر نـوع عملـی) بـر روی مقتول وجود دارد و نه قصد قتل ، اما به دلیل مسامحه و تفریط حکم قتل شـبه عمـد را دارد.
در تحلیل تفسیر اول میتوان گفت برخی از موارد ذکرشده در این قانون (عدم رعایـت مقررات ) دارای دو حالت است ؛ یعنی هم شاید ناشی از تقصیر باشد و هم قصوری است و چنانکه بیان شد، تنها صورت تقصیر، همراه با علم و آگاهی است و حکم شبه عمد را برای قتل متصور میکند، اما در صورتیکه قصوری و بدون التفات باشد، امکان خدشـه در قصـد قعل وجود دارد.