چکیده:
اکراه در لغت به معنای کسی را به زور و ستم به کاری واداشتن است و در اصطلاح به وادار کردن کسی به انجام کاری که به آن مایل نیست، گفته می شود. اکراه از لحاظ کیفری عبارت است از فشار معنوی غیر قابل تحمل و نامشروع به شخص و وفادار کردن او به انجام یا ترک فعلی که از نظر قانون مجازات، جرم محسوب می شود، مشروط به اینکه این وادار کردن با تهدید جانی یا عرض (آبرو) یا مالی مهم از جانب اکراه کننده همراه باشد. در اکراه، شخص مکره (اکراه شده) فاقد رضا و طیب نفس است که از همین جا نیز تفاوت بین اکراه و اجبار مادی آشکار می شود: در اجبار مادی، شخص مرتکب، فاقد اختیار و رضا است: در حالی که در اکراه، مرتکب واجب قصد اما فاقد رضا است و می تواند خود را با اجرای قانون هماهنگ و از ارتکاب جرم به هر قیمتی اجتناب کند. بنابراین اکراه شونده، آزادانه، با اختیار و با داشتن حق انتخاب اما بدون رضای واقعی، آگاهانه تصمیم به ارتکاب جرم می گیرد، در واقع اکراه بعنوان یکی از موانع مسئولیت کیفری بشمار می اید اما اکراه در قتل مجوز قتل نیست و مرتکب قصاص می شود. اجبار به دو نوع مادی و معنوی تقسیم شده که هر یک ازاین دو نوع نیز به نوبه خود، ناشی از علل بیرونی بوده یا ناشی از شخص مرتکب و علل درونی است. به اجبار معنوی که ناشی از علل بیرونی است، اکراه گفته می شود. در اجبار مادی شخص مرتکب در وضعیت عدم امکان مطلق قرار دارد و فاقد اختیار و رضا می باشد. بنابراین اجبار موجب سلب اختیار تصمیم گیری و از بین رفتن قصد و اراده است.
خلاصه ماشینی:
"اکراه از لحاظ کیفری عبارت است از فشار معنوی غیر قابل تحمل و نامشروع به شخص و وادار کردن او به انجام یا ترک فعلی که از نظر قانون مجازات، جرم محسوب میشود، مشروط به اینکه این وادار کردن با تهدید جانی یا عرضی (آبرو) یا مالی مهم از جانب اکراهکننده همراه باشد.
2. اکراه معنوی اجبار شخص به انجام فعل یا ترک فعلی از طریق اعمال تهدید به هتک حیثیت یا شرف یا آبرو یا افشای سری نسبت به اکراهشده یا وابستگان او اکراه معنوی نامیده میشود که قانونگذار در ماده 669 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات به این نوع از اکراه اشاره کرده است: «هر گاه کسی، دیگری را به هر نحو به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او تهدید کند، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را کرده یا نکرده باشد،به مجازات شلاق تا (74)ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
ب) اکراه عادتا قابل تحمل نباشد آنچه مقصود مقن از عبارت « عادتا قابل تحمل نباشد» برداشت می شود این است که قاضی برای قابل تحمل بودن یا نبودن اکرا ه باید به قضاوت عرف توجه نموده و تک تک موارد را با ملاحظه به اوضاع و احوال قضیه و اینکه اگر فرد متعارفی در آن شرایط قرار می گرفت می توانست از ارتکاب جرم خودداری کند یا خیر، تصمیم لازم را اتخاذ نماید."