چکیده:
فرهنگ های پیشرو با ارائه عناصر تمدن ساز، انگیزه بخش و غایت آفرین، نقشی اساسی در خلق تمدن های بشری بر عهده دارند. فرهنگ پیشرو تشیع به عنوان عامل بسترساز در پیروزی انقلاب اسلامی، در مرحله تمدن سازی نیز از قابلیت های بسیاری برخوردار است. این پژوهش با رویکرد «تحلیلی- توصیفی» و مبتنی بر روش «مطالعات اسنادی»، در پی دستیابی به پاسخ این سوال بنیادین است که فرهنگ سیاسی تشیع از چه ظرفیت هایی در پی ریزی تمدن نوین اسلامی برخوردار است؟ بدین روی، درصدد است تا جایگاه و نقش عملی این مولفه ها در ظهور دولت های قدرتمند شیعی در قرون اولیه اسلامی را از لحاظ علمی بررسی کند. براین اساس، می توان گفت: بعد سیاسی فرهنگ تشیع با ارائه عناصر تمدن سازی همچون توان بسیج بالا، رهبری عالمانه، عقلانیت، و شریعت محوری، در کنار پویایی بخشی به لایه های گوناگون در سایه انگیزه های بی پایانی همچون عدالت طلبی و تحقق جامعه آرمانی در قالب فرهنگ انتظار، و همچنین طراحی الگوی نوین تمدن اسلامی، می تواند نقش بسزایی در فرایند تمدن سازی جامعه اسلامی ایفا کند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین، با وجود آنکه این دولتها به گواه تاریخ، با الگوی سیاسی پذیرفتهشدة فرهنگ سیاسی تشیع، یعنی «نظام امامت و ولایت» فرسنگها فاصله داشتند، اما به همان میزان که از این آبشخور سیراب شده بودند، مولد و موجد مظاهر تمدنی شکوهمندی - از اقتصاد و توسعه، تا هنر، علم و ادب - در سدههای اولیة اسلامی گردیدند که خود حاکی از ظرفیت بیپایان عناصر فرهنگ سیاسی شیعه در فرایند تمدنسازی است؛ زیرا حضور حداقلی همین عناصر در ساختار و عملکرد این دولتها، موجب تمایز گستردة آنها با حکومتهای همعصرشان در زمینة توسعه و پیشرفت گردید و بر همین اساس نیز میتوان ظرفیتهای فرهنگ سیاسی تشیع را از جمله عناصر اصلی در فرایند ایجاد تمدن نوین اسلامی بهشمار آورد.
با توجه به مجموع آنچه گفته شد، یکی دیگر از عناصر بسیار مهمی که تفکر سیاسی شیعه در زمینة تمدنسازی نوین اسلامی ارائه میکند، عنصر «عقلانیت و خردگرایی» است که نقش مهمی در فرایند تولد، تثبیت و تداوم تمدنها برعهده داشته و آثار و نتایج خود را در شکوفایی دولتهای شیعی به خوبی نشان داده است؛ چنانکه محققان، زوال تمدن اسلامی را همزمان با رشد جریانهای علمگریز و عقلستیزی میدانند که در سایة حکومت سلجوقیان سنیمذهب و سپس حملة مغول، بر جهان اسلام حاکم شده و به تدریج، صوفیگری و عقلستیزی را جایگزین خردگرایی و عقلانیت شیعی در طول قرون 4 و 5 هجری کرد."