چکیده:
قاعده قرعه از قواعد کاربردی در زندگی اجتماعی بشر و از قواعد پذیرفته شده در اصول فقه به شمار میرود. این مقاله ضمن بررسی ابعاد مختلف قاعده قرعه از جمله دلایل پذیرش این قاعده ، پیشینه بحث قرعه ، چگونگی تسری آن از شرایع پیشین به شریعت اسلام ، کاربرد و کارکرد قرعه ، به ارائه تفسیری فقهی از آیات چهارگانه ای که موضوع قرعه در آنها مطرح شده ، پرداخته است . در استدلال بر اثبات قرعه به آیات قرآن کریم ، سنت معصومین علیهم السلام ، اجماع و بنای عقلا تمسک شده است . پیشینه بحث قرعه در شرایع الهی و دوران جاهلیت و تفاسیر مربوط به آیه چهل و چهارم سوره آل عمران در موضوع تعیین سرپرست حضرت مریم سلام الله علیها، آیات سوم و نودم سوره مائده در خصوص بیان تقسیم اموال در عصر جاهلی و آیه یکصد و چهل و یکم سوره صافات در موضوع نجات کشتی حامل حضرت یونس علیه السلام ، در کنار استفاده از برخی روایات اهل بیت اطهار علیهم السلام ، مجوز عمل به حکم قرعه را با عنایت به شیوه های مورد تایید قرآن مجید در استفاده از قرعه صادر مینماید. در چگونگی تسری احکام شرایع دیگر به شریعت اسلام دو راه بیان شده است : یکی استصحاب عدم نسخ ، در دو حالت استصحاب احکام شریعت اسلام و استصحاب احکام شرایع سابق و دیگری احکام امضایی.
خلاصه ماشینی:
"پیشینه بحث قرعه در شرایع الهی و دوران جاهلیت و تفاسیر مربوط به آیه چهل و چهارم سوره آل عمران در موضوع تعیین سرپرست حضرت مریم سلام الله علیها، آیات سوم و نودم سوره مائده در خصوص بیان تقسیم اموال در عصر جاهلی و آیه یکصد و چهل و یکم سوره صافات در موضوع نجات کشتی حامل حضرت یونس علیه السلام ، در کنار استفاده از برخی روایات اهل بیت اطهار علیهم السلام ، مجوز عمل به حکم قرعه را با عنایت به شیوه های مورد تأیید قرآن مجید در استفاده از قرعه صادر مینماید.
٢. تساهم نوع دیگری از قرعه که قرآن کریم بدان اشاره نموده و توسط سرنشینان کشتی در ٠١١ مورد حضرت یونس علیه السلام انجام شد، تساهم نام گرفتـه و آیـه ١٤١ سـوره حسنا صافات متکفل بیان آن واقعه است .
هرچند قرآن کریم به سه شیوه از انجام قرعه اشاره کرده است ؛ اما به طـور کلـی باید گفت : شیوه خاصی برای انجـام قرعـه در شـرایع مـورد نظـر نیسـت ، بلکـه میتوان از شیوه های مختلف استفاده کرد مشروط به آن که تبانی و زدوبند در آن 49 راه نداشته باشد.
٧١ آیت الله جوادی آملی در نقد ایـن مطلـب کـه قرعـه ، اماره محسوب شود، نظر میدهد: استفاده اماره بودن قرعه از ادله آن آسان نیست و صبغه اصل عملی آن ، که برای رفع حیرت هنگام عمل حجت اسـت ، بـه واقـع نزدیک تر است ."