چکیده:
مادیان هزار دادستان متنی حقوقی به خط و زبان پهلوی است. مادیان در دوره ساسانیان نوشته شده و تنها کتابی از این دوران است که تنها به مسائل حقوقی پرداخته است. بردهداری، قیمومت، ضمانت، شراکت، ازدواج، طلاق و ... از جمله موضوعات مطرح در این اثر است. آنچه که در این مقاله بررسی شده، قوانین حقوقی مربوط به ضمانت است که با اصطلاح پایندانی و همپایندانی مطرح شده است. این گزارش شامل دو بخش است: در بخش نخست، مفهوم پایندانی (= ضمانت) و پایندان (= ضامن) و قوانین مربوط به آن بررسی میشود. اینکه پایندان به وسیله چه کسی انتخاب و چگونه تایید میشد، طلبکار چه وقت و در چه صورتی میتوانست به پایندان رجوع کند و چه چیزهایی میتوانست مورد ضمانت باشد. در بخش دوم همپایندانی (= ضمانت مشترک) و قوانین مربوط به آن بررسی میشود؛ اینکه، همپایندانی چه ویژگیهایی داشت، چه تعهداتی را به وجود میآورد و تفاوت آن با پایندانی چه بود؟
Mādayān ī Hazār dādestān is a juridical book in Pahlavi (= Middle Persian) which has been written in Sasanian era. Mādayān ī Hazār dādestān is the only book remained from the juridical tradition of Zoroastrianism. This book is dedicated to juridical issues such as slavery, tutelage, bailment/ warranty, partnership, marriage, divorce and etc. This article studies the juridical law related to warranty expressed by the terms ''pāyandānīh'' and ''ham- pāyandānīh''. This report is divided into two parts; the first part defines ''pāyandānīh'' and ''pāyandān'' and analyzes the related laws. For example who chooses ''pāyandān'' and how is it qualified, when can the claimant refer to it and what can be ''pāyandān''. The second part ''ham-pāyandānīh'' and its related rules are studied, such as like what are the features of ''ham-pāyandānīh'' and what commitments does it impose and the differences between the two.
خلاصه ماشینی:
براساس مادیان هزار دادستان فقط در صورت رضایت دو طرف حق رجوع به پایندان ایجاد میشد و اگر بدهکار بدهی خود را پرداخت نمیکرد، طلبکار میتوانست به پایندان رجوع کند و طلب خود را خواستار شود.
و همچنین: ud abāg any guft (5) kū ka mādagwar an-ādān abāg pāyandān و علاوهبر این گفته شده است که اگر [طرف] اصلی (= بدهکار) در پرداخت بدهی ناتوان باشد (= ورشکسته باشد) [پرداخت بدهی] با پایندان (= ضامن) است18 (← مادیان ـ انکلساریا: 32/4- 5؛ Perikhanian, 1997: 304-305).
2 حق رجوع برای مطالبۀ بدهی در قرارداد همپایندانی حق رجوع به پایندان به دو صورت بود: نخست اینکه، اگر همۀ همپایندانان قادر به بازپرداخت بدهی بودند در این صورت طلبکار میتوانست به هر یک از بدهکاران رجوع کند و طلب خود را خواستار شود.
2 اهمیت کاربرد عبارت همپایندانی هر گاه قرارداد همپایندانی بین چند نفر بسته میشد، بهکاربردن عبارت همپایندانی بسیار مهم بود، زیرا کاربرد این واژه برای کل بدهکاران مسئولیت مشترک ایجاد میکرد و اگر بدهی را یکی از افراد پرداخت میکرد، او میتوانست به بدهکاران دیگر (= شریکان خود) رجوع کند و سهم بدهی هر یک از آنها را خواستار شود و در صورتی که این عبارت بهکار نمیرفت این حق از او سلب میشد.
پوسانوه آزادمردان28 چنین گفته است که اینکه بگویند که “همپایندان هستیم” تا که بگویند که “در این خواسته [با] بهمان پایندان هستیم”، [پس] اگر [طرف] اصلی (= بدهکار) قادر به پرداخت وام باشد حق رجوع به پایندان وجود ندارد (= برای طلب خود نباید به ضامن رجوع کند) (← مادیان: 56/17- 57/2؛ عریان، 1391: 242؛ Perikhanian, 1997: 146, 147).