چکیده:
وجود دغدغه های دین شناختی همواره در حوزه های مختلف تفکر صدرایی قابل رویت است. یکی از وجوه بارز آن را میتوان در ذیل نگرش متفاوت وی به بحث های وجودی و معرفتی قوه خیال مشاهده نمود. در حوزه علم النفس، ملاصدرا با طرح وحدت خیال و حس مشترک، بر خلاف عموم فلاسفه، خیال را دارای سه شاخصه خلاقیت، تجرد مثالی و جامعیت اضداد میداند. از نظر وی در هنگام مرگ نفس به واسطه خلاقیت و جامعیت قوه خیال میتواند خصوصیاتی متناسب با مرتبه جدید را ایجاد و در خود حفظ نماید.
ملاصدرا با لحاظ عینیت مرگ و اشتداد جوهری، مرگ را مانع استدامه اشتداد نفس نمیداند و معتقد است نفس در مرتبه خیال به جهت وجدان خصایص برزخی و مادی میتواند به حرکت اشتدادی خویش پس از مرگ ادامه دهد و در نتیجه نیازی به تمسک به تناسخ ملکی نخواهد بود.
خلاصه ماشینی:
دوفصلنامهٔ عقل و دین، مؤسسه دینپژوهی علوی، سال هفتم، شماره سیزدهم، پاییز و زمستان94 تبیین وجودی و معرفتی قوه خیال در حکمت متعالیه و پیامد دین شناختی آن در مساله ابطال تناسخ ملکی محمد نجاتی 1 مرتضی صفدری نیاک 2 چکیده وجود دغدغه های دین شناختی همواره در حوزه های مختلف تفکر صدرایی قابل رویت است.
com نفس نمیداند و معتقد است نفس در مرتبه خیال به جهت وجدان خصایص برزخی و مادی میتواند به حرکت اشتدادی خویش پس از مرگ ادامه دهد و در نتیجه نیازی به تمسک به تناسخ ملکی نخواهد بود.
مباحث پیرامون این قوه در حوزه وجودی حکمت متعالیه دارای چند ویژگی عمده است: 1 ـ ملاصدرا معتقد است: اثبات وجودی حس مشترک و قوه خیال به لحاظ فلسفی اهمیت چندانی ندارد؛ بلکه بحث مهم در این باب اثبات قوه ای مثالی برای نفس است که در پرتو آن امکان تبیین برخی چالش های عمده حوزه دین فراهم گردد(4).
بر این اساس در تفکر صدرایی بر خلاف سایر حوزه ها به جهت طرح وحدت وجودی، خیال به عنوان قوه ای بروز مییابد که هم قادر بر ادراک صور است و هم قادر بر حفظ صور مدرکه(5) (ملاصدرا، 1429، ج8، ص186).
از نظر صدرا نفس در مرتبه خیال به جهت شاخصه جامعیت، میتواند مشتمل بر ویژگی های حسی و عقلی باشد(ملاصدرا، 1429، ج8، ص289).
وی با تفکیک دو حوزه وجودی و معرفتی این قوه، در حوزه وجودی بر خلاف سایر فلاسفه به وحدت دو قوه حس مشترک و خیال معتقد شده است.