چکیده:
هانری برگسون (م ١٩١٤-١٨٥٩) فیلسوف فرانسوی قرن بیستم از جمله متفکران تراز اول است که تاثیر فراوانی بر جریان های فلسفی قرن بیستم در فرانسه داشته است .مهمترین دغدغه برگسون چگونگی تبیین « واقعیت » و نوع نگرش به جهان هستی می باشد.برگسون در اواخر عمر خود به نگارش آخرین اثر خود با عنوان دو سرچشمه اخلاق و دین پرداخت . برگسون در این کتاب در پی منشا و یا بهتر بگوییم منشاهای اخلاق و دین است . اینکه اخلاق را مقدم دانسته خود نکته ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. آیا با تصویری که برگسون از اخلاق و دین ارائه داده است راه اثبات مساله وجود خدا در فلسفه وی و اعتقاد به دین و پایبندی انسان به اصول اخلاقی همواره گردیده است یا اینکه این بینش فلسفی زمینه ای برای حذف وجود خدا و باقی ماندن در حیات عقلانی که در آن صرفا تصور و مفهوم خدا جلوه گر می نماید، فراهم می آورد. همچنین بیان خواهیم کرد که آیا نوع تلقی برگسون از اخلاق و دین از یک انسجام منطقی در کل فلسفه اش برخوردار است یا نه ؟ برگسون چه نوع نسبتی میان اخلاق و دین وضع نموده است ؟ نحوة ارتباط معرفت شناسی با جهان شناسی برگسون چگونه است ؟ آیا در خود متن مواردی را می توان یافت که با مبانی دینی ادیان الهی سازگاری داشته باشد یا خیر؟ آیا ادیان الهی شناخته شده و رایج در جهان معاصر ناتوان از پاسخ دادن به سوالات و معضلات فرا روی بشر عصر جدید می باشند و آیا اساسا عرفانی که برگسون در پی تاسیس آن است و آنرا با عصر ماشینیزم قابل جمع می داند قابلیت تحقق عینی دارد یا خیر؟ عرفانی برگسونی چقدر ریشه در ادیان الهی دارد؟ برگسون با بیان ولع سیری ناپذیر انسان مدرن و اسارت او در نظام سرمایه داری راه چاره را در عرفان و معنویتی مدرن می بیند تا به حاکمیت انسان بر ماشین و کنترل آن و ایجاد فراغت بیشتر برای بشر و پرداختن به خویش بینجامد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین بیان خواهیم کرد که آیا نوع تلقی برگسون از اخلاق و دین از یک انسجام منطقی در کل فلسفه اش برخوردار است یا نه ؟ برگسون چه نوع نسبتی میان اخلاق و دین وضع نموده است ؟ نحوة ارتباط معرفت شناسی با جهان شناسی برگسون چگونه است ؟ آیا در خود متن مواردی را می توان یافت که با مبانی دینی ادیان الهی سازگاری داشته باشد یا خیر؟ آیا ادیان الهی شناخته شده و رایج در جهان معاصر ناتوان از پاسخ دادن به سوالات و معضلات فرا روی بشر عصر جدید می باشند و آیا اساسا عرفانی که برگسون در پی تاسیس آن است و آنرا با عصر ماشینیزم قابل جمع می داند قابلیت تحقق عینی دارد یا خیر؟ عرفانی برگسونی چقدر ریشه در ادیان الهی دارد؟ برگسون با بیان ولع سیری ناپذیر انسان مدرن و اسارت او در نظام سرمایه داری راه چاره را در عرفان و معنویتی مدرن می بیند تا به حاکمیت انسان بر ماشین و کنترل آن و ایجاد فراغت بیشتر برای بشر و پرداختن به خویش بینجامد.
و چون برای خیر آدمی وضع شده اند لذا مورد تحسین و نیایش هم قرار می گرفتند به همین خاطر برگسون معتقد است که در همۀ ادیان چنین ارواحی حاکمیت داشته است : « بدین ترتیب از راههای گوناگون ولی همگرا، ارواح به طرف یک شخصیت کامل راه می سپارند اما این ارواح اندیشه گر در صورت و شکل ابتدایی و اصلی خود 80 پاسخگوی نیازی کاملا طبیعی اند و بنابراین اگر در دل کلیه ادیان قدیمی ایمان بدین ارواح را بازیابیم نباید تعجب کنیم » برگسون ریشه اعتقاد به ارواح اندیشه گر را که ناشی از جادو می باشد در طرح این سوال و نظریه می داند که عالم آیا واقعا برای بشر و بخاطر او ساخته و پرداخته شده است یا نه ؟ انسان به عالم دو نوع نگاه می تواند داشته باشد."