چکیده:
مولانا جلال الدین محمد بلخی، عارف نام آور و از جمله شاعرانی است که در مجموعه آثار خویش به ویژه در مثنوی معنوی به قرآن و احادیث نبوی عنایتی ویژه دارد و از آن ها با تجلیل و عظمت خاصی یاد کرده است . به همین منظور دراین پژوهش ابتدا ابیاتی که در آن ها ماثورات عرفانی به کار رفته است را استخراج کرده ایم و سپس آیات قرآنی را در یک دسته و احادیث را در دسته دیگری قرار داده ایم . در ادامه ابیاتی که تاویل آیات و احادیث است را آورده و مورد بررسی و تحلیل قرار داده ایم . در نهایت دیدگاه شاعرانه مولانا و استنباط او از این ماثورات را ذکر کرده ایم . مولوی شاعری است که با به کار بردن هنرمندانه آرایه ها و صنایع ادبی و حتی ارائه ترجمه یا تفسیر منظوم آیات قرآن و احادیث ، دانش افزون خویش را نسبت به این مباحث نمایان ساخته است .
خلاصه ماشینی:
"او(مولوی) معمولا دیدگاه های رسمی و سنتی مسلمانان را دربست و بدون چون و چرا نمیپذیرد و خود در هر زمینه ای وارد شده با نقد و تحقیق به موضوع نگاه کرده و نظر ویژة خود را دارد در این مورد اگر چه احاطه او بر علم تفسیر و تأویل و پرهیز از تأویلات بارده حکایت از انس وی با قرآن دارد اما مقام منیع مولانا بدان درجه از رفعت است که نمیتوان حد و مرزی برای آن شناخت و دیدگاه ایشان را مورد نقد و بررسی قرار داد با این حال نمونه هایی از اشعار او را که حاوی مأثورات عرفانی است و شخص مولانا به بسط و شرح آن پرداخته است ٣- تاریخچه قرآن و حدیث قرآن کریم به عنوان یک مأخذ تاریخی، راست ترین و درست ترین مأخذ است .
چرا که وقتی باد خس و خاشاک را از روی این آب معنی کنار بزند، آن یک رنگی و صفا که در عمق آب و ورای سطح و ظاهر آن است پیدا میآید از منظر مولانا، انسان ، ترکیبی از روح پروردگار و عنصر مادی این جهان است با آمیزه ای از نیکی و بدی، که بصورت روح کمال طلب و نفس دنیاپرست ، همواره در ستیزند، در بسیاری از انسانها، نفس دنیاطلب بر روح کمال طلب غلبه مییابد و آنها را از درک حقیقت باز میدارد، در مقابل کسانی هم هستند که در راه حق گام برمیدارند و این انسانها مردان حق اند که میکوشند تا جلوه های روحانی را بر جلوه های نفسانی چیره سازند و آن چه مولانا از خود و از همه ی انسانهای آگاه انتظار دارد، همین کوشش و سیر و سلوک برای چیرگی روح بر نفس است ."