چکیده:
سازمانهای غیردولتی بینالمللی ناظر بر حقوق بشر، طیف وسیعی از اقدامات را به منظور نظارت انجام میدهند. آنها ضمن جمعآوری اطلاعات مرتبط با کار خود، از قربانیان حمایت نموده و با هدایت افکار عمومی، زمینه را برای تعامل یا تقابل با دولتها یا سایر کنشگران ناقض حقوق بشر فراهم میآورند و نیز برنامههایی را برای آموزش حقوق بشرتهیه مینمایند. آنها همچنین تا حدودی جایگاه خود را در سیستم قضایی بینالمللی تثبیت نموده و قربانیان نقض را در جریان دادرسیها، حال به عنوان دوست دادگاه و یا به عنوان خواهان همراهی مینمایند. علاوه بر همه اینها، در سالهای گذشته، سازمانهای غیردولتی حقوق بشری نقشی بس مهم در تهیه طرح-های مربوط به اسناد بینالمللی حقوق بشری ایفاء کردهاند و دولتها را برای تصویب این اسناد که بعضاً خود مبدع و تهیه کننده آن بودهاند، ترغیب نمودهاند. مقاله پیش رو، رویکردی توصیفی و پژوهشی نسبت به فعالیت های سازمان های غیردولتی بین المللی دارد و برآن است تا نمایی کلی از تحولات اخیر در این حوزه را به تصویر بکشد.
خلاصه ماشینی:
درسطح بینالمللی با سازمان ملل متحد، کمیتههای ناظر بر معاهدات حقوق بشری و مراجع قضایی بینالمللی همکاری کرده و از یافتههای خود در جریان فعالیت در سطح ملی برای تعقیب ناقضان حقوق بشر استفاده میکنند.
سومین و بالاترین سطح از اقدامات نظارتی که درچند دههی اخیر مورد توجه این سازمانها قرارگرفته، مشارکت در جریان استانداردسازی برای حقوق بشر است که از طرقی نظیر مذاکره با دولتها و تهیهی طرح معاهدات صورت پذیرفته و در پی جبران خلأهای موجود درهنجارهای الزامآورحقوق بشری است.
قطعنامهی ۱۵۰۳ اکوسوک آیین ویژهای را برای رسیدگی محرمانه به شکایات نقض حقوق بشر ایجاد کرد که امکان مشارکت سازمانهای غیردولتی نیز پیشبینی شده است.
(OHCHR, 2010: 63-67) برای مثال، سازمان دیدهبان حقوق بشر، پیش از برگزاری جلسه بررسی گزارش دولت آذربایجان در کمیته، در اکتبر 2015 طی بیانیه کتبی، تعدادی از قربانیان نقض کنوانسیون را معرفی کرد و رسیدگی به شکایات این افراد را ازکمیته خواستار شد (Human Rights Watch, 2015: 2-6).
بهعلاوه در نشستهای عمومی کمیته که به منظور گفتگوی عمومی در مورد یک ماده خاص یا یک حق مشخص از حقوق مصرح در کنوانسیون برگزار میگردد، نمایندگان سازمانهای بینالمللی و غیردولتی مشارکت کرده و توضیحات کتبی خود را ارائه میکنند .
مشارکت سازمانهای غیردولتی در مراجع قضایی منطقهای حقوق بشری *دیوان اروپایی حقوق بشر به موجب ماده 19 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، یک کمیسیون و متعاقب آن در سال ١۹۵۹ دادگاه اروپایی حقوق بشر برای نظارت بر اجرای کنوانسیون توسط دولتهای عضو و رسیدگی به شکایات ایجاد شد.