چکیده:
این مقاله بر ارتباط میان گزینشها، فرمهای زبانشناختی اصلی، ایدئولوژیها و قدرت روابط نهفته در هریک از فرمها در مثنویمعنوی تمرکز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزشها و اندیشههای محوری بیانشده در آیات قرآن کریم و احادیث براساس پیشفرضهای تحلیل گفتمان انتقادی و چارچوب تحلیلی مایکل هلیدی در نظام گذرایی نقشگرا بررسی شدهاند. بر این اساس، ابیاتی که بهطور صریح یا ضمنی، به آیات کتاب آسمانی و احادیث اشاره دارند، با توجه به دستور نظاممند و کارکردی هلیدی طبقهبندی و تحلیل شدهاند. با بررسی جهتیابیهای ایدئولوژیکی ابیات و فرایندهای اصلی و فرعی این نتیجه حاصل شد که جهانبینی حاکم بر این بافت عرفانی تصرف مشیت الهی را در تمام امور القا میکند. هسته اصلی و مرکز معنایی فرایندهای بهکار رفته در آیات و احادیث از نوع رابطهای است. از طرف دیگر، آیات و احادیثی که شامل یک فرایند مشخص هستند، میتوانند به چند فرایند افزایش یابند، یا برعکس چند فرایند نمودیافته در آیات و احادیث در کلام مولوی میتواند به یک فرایند تقلیل یابد و به این ترتیب، بر هدف تعلیمی و ارشادی یک نکته خاص تاکید شود.
خلاصه ماشینی:
"(کندی ١٩٨٢) در زمینه مورد مطالعه از میان پژوهش های فارسی به مقاله های دیگری نیز میتوان اشاره کرد؛ در مقاله «سبک شناسی داستان براساس فعل : رویکرد نقشگرا»، چهار داستان کوتاه فارسی از جلال آل احمد و صادق هدایت براساس نظام گذرایی تجزیه و تحلیل شده اند و تلاش شده است طرز فکر و ایدئولوژی دو نویسنده آشکار شود؛ (آقاگلزاده و همکاران ١٣٩٠: ٢٤٣) در مقاله «بررسی ساختار گذرایی در خطبه بیست وهفتم نهج البلاغه براساس فرانقش تجربی نظریه نقش گرا»، نویسنده نشان داده است که موضوع هر بخش از خطبه در نوع و بسامد فرایندهای به کاررفته در آن تأثیرگذار بوده و باعث شده است مشارکین خاصی در فرایندها درگیر باشند؛ (عرب زوزنی و همکاران ١٣٩٤: ١) در مقاله «بررسی 1.
در این بیت ، مدرک محذوف است و «دجله » پدیدة آن به شمار میرود: بلکه از دجله اگر واقف بدی آن سبو را بر سر سنگی زدی (مولوی بلخی ١/١٣٨٧/ ٢٨٥٢) ١٣٦ / فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی ــ اشرف شیبانی اقدم ـ محمدعلی گذشتی ـ راحله غلامی این نوع فرایند نمونه های اندکی دارد و به نظر میرسد با توجه به هدف مولوی و برداشت تعلیمی از آیات و احادیث که به قصد روشنگری یا تبیین نظرات خاص مطلبی بیان شده ، در ابیات مورد مطالعه بسیار اندک است ."