چکیده:
موفقیت سازمان ها در عصر حاضر منوط به رفتارهایی فراتر از الزامات رسمی است که پاداش رسمی به آن ها تعلق نمی گیرد؛ در مدیریت از این کنش ها به عنوان رفتار فرانقشی یاد می شود. هدف این پژوهش شناسایی شاخصه ها و بایسته های این اعمال در سازمان های آموزشی از منظر قرآن کریم است که به روش بررسی اسناد و مدارک و تحلیل محتوای کیفی و به شیوه استقرایی- قیاسی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که رفتار فرانقشی در قرآن دارای شاخصه هایی از جمله فرآیند مداری، خود تعالی در راستای اثر بخشی سازمان، ذومراتب بودن و وابستگی به توفیقات ربوبی است. بایسته های این رفتارها عبارتند از: غایت مداری، صیانت از عمل، اکتفا نکردن به منافع دنیوی، پرهیز از گرانباری نقش و رعایت اولویت ها در عمل. در نگاه توحیدی برخی از این بایسته ها ناظر به وجه ظاهری کنش است که عدم رعایت آن ها صورت عمل را خدشه دار می سازد و دسته دیگر وجه باطنی کنش را نشانه می رود که با فقدان آن ها، هر چند مطلوبیت ظاهری بر عمل حاکم باشد ولی به جهت باطن، فاقد ارزش است. مقایسه نتایج پژوهش با مدیریت معاصر نشان می دهد که علی رغم مشترکات موجود، عمده شاخصه ها و بایسته های رفتار فرانقش در جهان بینی توحیدی، در مدیریت یا اساسا مورد عنایت نبوده و یا مغفول مانده است.
خلاصه ماشینی:
"این در حالی است که در مدیریت کلاسیک حمایت از منابع انسانی سازمان به عنـوان یکـی از اهداف رفتار فرانقش معطوف به مساعدت افراد سازمان و بهبود عملکرد کاری آن ها (پادسـاکوف و همکاران ، ٢٠٠٠) و سبب رضایت درونی عاملان رفتار فرانقشی خواهد بود (ابیلی، ١٣٨٧) اموری که (کلینی، ١٣٨٨ق : ٢/ ١٦٤).
گرچه برخی اصول مورد اشاره در سایر رفتارهای انسانی اعـم از درون نقشـی نیـز معنادار است ، اما از آن جا که این واکاوی در مقایسه با مفهوم فرانقشی در مدیریت صورت گرفته ، سعی شده به بایسته هایی اشاره شود که در دانش معاصر بدان توجـه نشـده ، اصـولی کـه بـدون رعایت آن ها رفتار مورد نظر از دیدگاه اسلام فرانقشی نبوده یا از ارزش معنوی و پیامد مطلوب آن کاسته خواهد شد.
بر مبنای آموزه های قرآن کریم ، تحقق رفتار فرانقشی در عین اختیـاری بـودن اولا در گـرو عنایت و توفیق الهی است ؛ ثانیا این رفتارها ذومراتب ، فرآیندمـدار و معطـوف بـه خـودتعـالی در راستای اثربخشی سازمان اسـت .
مقایسه نتایج این پژوهش با پیشینه موجود در مدیریت کلاسیک نشان میدهد که علیرغم مشترکات موجود میان نگاه اسلامی و غیر آن ، شاخصه ها و بایسته های رفتـار فرانقشـی از منظـر قرآن کریم به عنوان تبلوری از جهان بینی توحیدی، در دانـش مـدیریت معاصـر (کـه مبتنـی بـر انسان محوری و جهان بینی اومانیستی است ) مورد عنایت نبوده یا مغفول واقع شده است ."