چکیده:
هدف پژوهش حاضر، بررسی طبقات طبیعی موجود در سجع پایانی برخی از سورههای قرآن کریم است. بسیاری از سورههای قرآن، بهویژه جزء سیام سجع پایانی دارند و به واکهها و همخوانهای یکسان ختم شدهاند. برخی دیگر با وجود نداشتن واکهها و همخوانهای یکسان در سجع پایانی، موزون و گوشنوازند. دلیل این امر را میتوان در رابطهای دانست که واکهها و همخوانها در پایان هر آیه با آیه دیگر دارند که در قالب طبقات طبیعی قابل تبیین است. متن مورد استفاده در این پژوهش را کلیه آیات قرآن کریم تشکیل میدهند. برخی نتایج این تحقیق عبارتند از: 1ـ با وجود آنکه همخوانها در واژههای پایانی برخی آیات با یکدیگر تفاوت دارند، از دیدگاه واجشناسی در یک طبقه طبیعی جای میگیرند. 2ـ در یک سوره، برخی از آیات به /m/ و برخی به /n/ پایان مییابند که این دو همخوان در یک طبقه طبیعی جای میگیرند. 3ـ طبقه طبیعی «رساها» بیشترین بسامد را در سجع پایانی آیات قرآن به خود اختصاص دادهاند.
خلاصه ماشینی:
"پژوهش حاضر با بررسـی تناسـب واج آرایـی واژه های پایانی آیات متوالی در یک سوره ، یکی از دلایل زیبایی شـنیداری، شـیوایی و روانـی مـتن قـرآن را وجـود «طبقـات طبیعـی» (Natural class) موجـود در همخـوان هـا و واکـه هـای تشکیل دهندة سجع پایانی آیات قرآن کریم میدانـد.
ایـن پژوهش ، ابتدا دلایل طبقه بندی برخی آواها را به عنوان یک طبقـۀ طبیعـی ذکـر نمـوده اسـت و آنگاه به شناسایی این طبقات طبیعی در سجع پایانی آیات قرآن میپردازد.
٥ـ٢) روان ها پژوهش های فراوانی در تأیید وجود همخوان هـای /l/ و /r/ (ل / ر) بـه عنـوان اعضـای یـک طبقۀ طبیعی، یعنی «روان ها» انجام گرفته است که از جملۀ آن ها مـیتـوان بـه ویجـر ( ,Weijer ٦١-٤٥ :١٩٩٥)، دیکی (٩٠ :١٩٩٧ ,Dicky) و پروکتور (٧ :٢٠٠٩ ,Proctor) اشاره نمود.
جز سوره های مبارکۀ جن ، الشمس ، البینه ، القارعه ، الهمزه ، قـریش ، النصـر، المسـد، الإخـلاص ، الفلق و الناس ، در ١٠٣ سورة دیگر قرآن ، حداقل یکـی از همخـوان هـای رسـا بـه عنـوان سـجع پایانی آیه ها به کار رفته است .
این پژوهش با شناسایی طبقات طبیعی موجود در سجع پایانی آیات قـرآن کـریم نتایج زیر را به دست داده است : ١ـ بسیاری از آواهای به کار رفتـه در پایـان آیـات متـوالی یـک سوره ، مشخصه های آوایی مشترک دارند که با عنوان طبقات طبیعی دسته بندی میشوند."