چکیده:
فضل بن شاذان بن خلیل ازدی، به عنوان یکی از برجسته ترین فقها و متکلمان عصر خود و یکی از صاحبان اندیشه و تفکر که آثار بسیاری در زمینه ی علوم اسلامی به رشته ی تحریر در آورده است ، بسیار مورد کم توجه پژوهشگران علوم دینی و تاریخی قرار گرفته است . فیض بردن ایـن دانـشمند بزرگ از محضر چهار امام معصوم، نقل احادیث از معصومین ، بـه واسـطه ی درک مـستقیم و بـی واسطه ی محضر این چهار امام، باعث شده است تا شـناخت و بررسـی شخـصیت ، اندیـشه هـا و تفکرات وی، در تاریخ شیعه ، از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. بررسی و شناخت آرا، اندیشه هـا، اعتقادات و نقش پررنگ و برجسته ی فضل در حیات سیاسـی شـیعه در طـول تـاریخ و نحـوه ی برخورد و موضع گیری وی با فرقه ها و انحرافات شـکل گرفتـه در طـول دوره ی زنـدگی اش از اهداف پژوهش حاضر است .
خلاصه ماشینی:
امام علیه السلام آن را برداشت ، در آن نگریست ، از خـدای متعـال / برای او رحمت طلبید، و فرمود : من نسبت به اهل خراسان غبطه می برم ، به دلیل جایگاهی که فضل بن 1 شاذان دارد و نیز این که فضل در میان آنان است و به او دسترسی دارند.
فضل ، همچنین از مشارکت علمی ابن فـضال با ابو محمد حجال و علی بن اسباط در مباحث کلامی و عقاید دینی خبر می دهد و بـه هـدایت او، از 2 مذاهب فطحی ١ به مذهب حق (امامت امام کاظم علیه السلام) اشاره می کند.
فضل بن شاذان گوید: من در حیات علمی خود، مشایخ و اساتید فراوان در شهر های مختلف – از جمله شهر قم – دیده ام، ولی یکی از بهترین آنان، عبدالعزیز مهتدی قمی است که از پیروان خـاص امام رضا علیه السلام در شهر قم بود، که هیچکس ، در کمالات و شایستگی به منزلت و جایگاه او نمـی 1 رسد دقت در این حدیث ، ما را به حقیقتی ناخوشایند رهنمون می شود، و آن سکوت تلخ تـاریخ اسـت درباره برخی از بزرگان، مانند همین شخصیت که جناب فضل ، در میان آن همه بزرگان که دیده، از او به گونه ای ویژه یاد می کند.
آیا در اساس هشام بن حکم ، یونس بن عبدالرحمن ، وسکاک از اسلاف و اساتید فضل ابن شاذان، آن گونه که نویسنده بر آن پای فشرده، معتقد به نوعی تجسیم بوده اند و یا این سخنان، اتهاماتی بی بنیاد بـه صحابیان ائمه (ع) است که نخست در کتب اهل سنت پایه ریزی شده و پس از آن به برخی از کتب فرقـه شناسی شیعی راه یافته است .