چکیده:
ﻣﻨﺎﺳﮏ در ﮔﻔﺘﻤﺎن دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺗﻼش دارد در ﺟﻠﻮهای اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺷﻌﺎﺋﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮدد. در ﻣﻘﺎﺑﻞ، اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎس ﻏﺮب، از ﺟﻤﻠﻪ دورﮐﻬﺎﯾﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮﭼﻤﺪار ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﺎﺳﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﻼش دارﻧﺪ در روﯾﮑﺮدی ﺗﻘﻠﯿﻞﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ دﯾﻦ را در ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﺤﺪود ﮐﺮده و ﺑﺮای آن ﻧﻘﺸﯽ ﺣﺪاﻗﻠﯽ در اﻧﺘﻘﺎل ارزشﻫﺎ و اﯾﺠﺎد ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﻼم از دﯾﮕﺮ ادﯾﺎن، ﮔﻮﯾﺎی ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﻧﺴﺨﻪ ﻏﺮﺑﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ، ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻢ دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻘﺸﯽ ﺟﺪی در اﺟﺘﻤﺎع ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺳﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﻼم ﻧﻘﺸﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮی در اﻧﺘﻘﺎل ارزشﻫﺎ و اﯾﺠﺎد وﺣﺪت در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دارﻧﺪ. ﻣﻨﺎﺳﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ارﺑﻌﯿﻦ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻗﻮﻣﯽ، ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻣﻠﯽ و ﻣﻨﺎﺳﮏ زﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ از ﻣﺮزﻫﺎی ﻫﻮﯾﺘﯽ دﯾﻨﯽ ﻫﻢ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺴﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽای را ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﻮام، ﻣﻠﯿﺖﻫﺎ، زﺑﺎنﻫﺎ و ادﯾﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده اﺳﺖ. ارﺑﻌﯿﻦ ﺗﻤﺮﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﺗﻤﺪن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﻮﻋﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻻﯾﻪﻫﺎی ﻫﻮﯾﺘﯽ اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﻣﻨﺴﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ارﺑﻌﯿﻦ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﻠﻖ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎ و زﯾﺮﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺗﻤﺪﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: اﻟﮕﻮی اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻌﺎون ﻣﺤﻮر، ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی ﺗﻤﺪﻧﯽ، ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ، اﻣﻨﯿﺖ اﯾﺠﺎﺑﯽ، ﻫﻮﯾﺖ ﺗﻤﺪﻧﯽ.
خلاصه ماشینی:
"ماهیت متفاوت اسلام از دیگر ادیان، گویای نادرستی نسخه غربی در جهان اسلام است، چرا که هم دین اسلام برای خود نقشی جدی در اجتماع تعریف میکند و هم مناسک اجتماعی اسلام نقشی حداکثری در انتقال ارزشها و ایجاد وحدت در میان مسلمانان دارند.
برخی از آن سؤالات که در این مجال بدان پاسخ خواهیم گفت عبارتند از: چه نسبتی میان مفهوم مناسک سیاسی و اجتماعی اسلامی و غربی وجود دارد؟ اربعین چه ویژگیهای منحصر به فردی در میان مناسک جدید سیاسی و اجتماعی دینی دارد؟ چه ارتباطی میان مناسک اربعین و تمدن نوین بشری است که ظهور را مقدمهسازی میکند؟ آیا مناسک اجتماعی آن هم در قرائت دینی در دنیای مدرن امروز کارآمدی لازم را دارد؟ ظرفیتها و زیر سیستمهای تمدنی منسک اجتماعی اربعین کدام است؟ 2.
از بیانات امام خمینی(ره) نیز این رویکرد فهمیده میشود: «اسلام مکتبی است که بر خلاف مکتبهای غیر توحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی نقش دارد، فروگذار ننموده است...
اجرای منسک اربعین همچون دیگر مناسک بشری نیازمند ابزارها، نمادها، معناهای فرهنگی و هنری است، لکن این اجتماع ظرفیتی هنری و فرهنگی را تولید نموده است که علاوه بر جامعه میزبان برای مخاطب جهانی فهم میشود و قوارهای تمدنی یافته است."