چکیده:
در مطالعات فرهنگی درباره ی زن کتاب هزارویک شب، مرجع نسبتا مهمی بوده است. کتاب دربردارنده ی ده ها شخصیت زن است که نقش های کارکردی و اخلاقی گوناگونی را به عهده دارند. به نظر می رسد که کتاب تنها بازتاب دیدگاه های رایج یک عصر و منعکس کننده ی تجربیات فردی مولفانش در رابطه با زنان نیست؛ بلکه برآیند پیچیده ای از نگاه جامعه به این مقوله و تجربه های گوناگون مولفان آن است که در طول ازمنه، فرصت های موجود برای بیان یک ایده، و یا نحوه ی برخورد با اندیشه ای را فراهم کرده و ماندگاری یا فنای آن را رقم زده اند. حوزه ی مورد مطالعه در این مقاله، ترجمه ی فارسی داستان های هزارویک شب و تعدادی از نقاشی های صنیع الملک است. در این مقاله داستان هایی مورد مطالعه قرار گرفته اند که نقش محوری آن ها را زنان به عهده دارند. مطالعه ی سیمای زن در این داستان ها و مقایسه ی تطبیقی آن با نقاشی های صنیع الملک هدف مقاله ی حاضر است. شهرزاد هزارویک شب برترین نمونه ی زنان است که با به تصویر کشیدن موقعیت زنان و توصیف ایشان به عنوان زن مدبر، شجاع و دلاور، عاشق پیشه، هنرمند و اهل قلم، همگرایی کلی ای را در داستان به وجود آورده؛ و سبب شده تا دیگر به نظر تخفیف به زن نگریسته نشود، بلکه خوانندگان داستان او (زن) را مکمل، هم کار و یار و یاور مرد بدانند و برای حل معضلاتش گام بردارند. صنیع الملک نیز همگام با زبان راوی قصه ها و رعایت اصول داستان ها، فضایی دموکراتیک در باب زنان پدید آورده که حاکی از تاثیرگذاری عمیق شهرزاد و دیگر زنان داستان بر وی است.
خلاصه ماشینی:
"» (محمدیان مغایر، ١۳۸۴: ۵۴) هم چنین در حکایت یکصدوهفتادویکم آمد٥ است : علی بن مجدالدین ، دخترکی دید که در حسن و جمال مانندی نداشت و در خوب رویی بدان غایت بود که شاعر گفته : ز نایبان رخ و زلف و چشمت ای دلبر یکی گل است و دوم سنبل و سوم عنبر همیشه در سر زلف مجاورند سه چیز یکی شکنج و دوم حلقه و سیم چنبر به بوی خوش سر زلف سه چیز بهر٥مند یکی نسیم و دوم نافه و سوم عنبر صنیع الملک (تصویر۸) نیز به شکل خفیف و پیراسته در مجالس تصویری اش زنان زیبارو را با چهر٥آرایی قراردادی و نمونه الگویی تعیین یافته از (دختران جوان) با چهر٥ گرد، چشمان درشت و کشید٥ و ابروان پیوسته و کلفت در جامگان زربفت و مروارید نشان یا پیراهنی نازک و بدننما، دامن های رنگین و پرچین و بلند با خطوط عمیق و بارز میان آن که در محل اتصال با زمین ، نوار تزئینی زیبای طرح اندازی شد٥، با نمایش گیسوان باز و آرایش و در برخی با پوشش سر، نشان داد٥ است ."