چکیده:
شبیهسازی بارش - رواناب در حوضههای آبریز، امکان برآورد دبی اوج و تحلیل روابط بین بارش و رواناب را به خوبی فراهم میآورد. به همین منظور، در این پژوهش روابط بارش – رواناب حوضة آبریز کشکان در استان لرستان با به کارگیری روش SCS که از طرف سازمان حفاظت خاک آمریکا ارائه شده است و مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS شبیهسازی شده است. حوضة آبریز کشکان پس از تقسیم به هفت زیرحوضه، مورد مطالعه قرار گرفت. دادههای بارندگی و دبی روزانه برای هفت ایستگاه بارانسنجی و هیدرومتری کاکا رضا، چولهول، افرینه، پلدختر، مادیانرود، سراب سیّد علی و چم انجیر در بازة زمانی 40 ساله از 1347 تا 1387 انتخاب و با لحاظ نمودن اطّلاعات پوشش گیاهی، خاک، کاربری اراضی و... بر اساس روش SCS مورد بررسی قرار گرفتند. تحلیل روابط بارش - رواناب محاسباتی توسّط مدل HEC-HMS به روش SCS و تحلیل روابط بارش - رواناب مشاهداتی توسّط روش رگرسیون انجام گرفت. نتایج بررسی نشان داد که مدل HEC-HMSروابط بارش - رواناب محاسباتی و روابط بارش - رواناب مشاهداتی را با دقّتی حدود 94% برآورد میکند که نشاندهندة توانایی بالای این مدل و روش SCS در تحلیل روابط بارش - رواناب حوضة آبریز کشکان است. در مرحلة واسنجی مدل نیز دبی حداکثر 6795 فوت بر مترمکعب و ارتفاع رواناب 57/ 6 اینچ برآوردسازی گردیده است که در مقایسه با مقادیر مشاهداتی (دبی حداکثر 5777 فوت مکعب بر ثانیه و ارتفاع رواناب 91/ 6 اینچ) بیش از 80% مشابهت نشان میدهد. خطای شبیهسازی پارامترها، یکسان نبوده ولی حداکثر 35% برآورد شده است. عملکرد مدل در مورد دو زیرحوضة خرمآباد و کشکان پایینی تطابق بیشتری نشان میدهد.
Simulation of rainfall - runoff in the watersheds can provide a way to estimate the peak flow and analyze the relationship between rainfall and runoff appropriately. Therefore، the current study aims to investigate the relationship of rainfall - runoff in catchment Kashkan of Lorestan province in which American Soil Conservation Organization method (SCS) was applied stimulating HEC-HMS hydrological model. Kashkan Basin with an area equal to 39/9287 square kilometers and an average slope of 5/19 percent، was divided into seven sub- basins. Daily rainfall and discharge data rate for seven rain gauge and hydrometric stations، Kaka Reza، Chulhul، Afryneh، Poldokhtar، Madyanrud، Syed Ali and Cham Mirage during a 40-year period، from 1995 to 2008، were collected. They were analyzed regarding vegetation، soil، land use، etc. applying SCS. Moreover، the analysis of calculated rainfall-runoff relations and observed rainfall-runoff relations were carried out by HEC-HMS model، using SCS method، and regression method respectively. The findings show that HEC-HMS model has an accuracy of about 94% for the calculation of calculated rainfall - runoff relations and observed rainfall - runoff relationships proving high ability of the model to simulate the rainfall-runoff in catchment Kashkan. In the calibration phase of the model، maximum flow was estimated as 6795 cubic feet per second، while runoff height as 57/6 inches showing more than 80% similarity compared with the observed values (maximum flow of 5777 cubic feet per second runoff height 91/6 inch). Fault simulation parameters are not identical، but they are estimated up to 35 percent. The model performance has more similarity for two sub- basins of Khorramabad and lower Kashkan.
خلاصه ماشینی:
"نقشه حوضه آبریز کشکان و زیرحوضه های آن ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Rajesh 2- Nasri 3- Arekhi 4- Kabiri آمار و اطلاعات استفاده شـده در ایـن تحقیـق شـامل داده هـای بارنـدگی و دبـی روزانـه بـرای هفـت ایسـتگاه باران سنجی و آب سنجی در بازة زمانی ٤٠ ساله از سال ١٣٤٧ تا ١٣٨٧ برای ایستگاه های کاکارضا، چولهول ، افرینه ، پلدختر، مادیانرود، سراب سید علی و چم انجیر است (شکل ٢).
نتایج واسنجی مؤلفه های شبیه سازی مدل بارش - رواناب واحدهای هیدرولوژیکی حوضه آبخیز کشکان <TD>رودخانه </TD> <TD>ایستگاه </TD> <TD>پارامترهای ورودی مدل </TD> <TD>نتایج واسنجی پارامترهای مدل سازی </TD> <TD>درصد خطا </TD> <TD></TD> <TD>آب سنجی </TD> <TD> Ia )in(</TD> <TD> CN</TD> <TD> TL(ساعت ) </TD> <TD> Ia )in(</TD> <TD> CN</TD> <TD> TL(ساعت ) </TD> <TD> )iIna(</TD> <TD> CN</TD> <TD>(سLاعTت ) </TD> <TD>هرو </TD> <TD>کاکارضا </TD> <TD> 1/73</TD> <TD> 53/55</TD> <TD> 12/56</TD> <TD> 1/2</TD> <TD> 86/7</TD> <TD> 12/56</TD> <TD> 30</TD> <TD> 33/15</TD> <TD> -</TD> <TD>دوآب الشتر </TD> <TD>سراب صیدعلی </TD> <TD> 1/69</TD> <TD> 54/26</TD> <TD> 7/52</TD> <TD> 2</TD> <TD> 68/8</TD> <TD> 7/52</TD> <TD> 15/5</TD> <TD> 21</TD> <TD> -</TD> <TD>کشکان </TD> <TD>افرینه </TD> <TD> 2/45</TD> <TD> 44/95</TD> <TD> 36/6</TD> <TD> 2/35</TD> <TD> 48/9</TD> <TD> 24/4</TD> <TD> 4</TD> <TD> 8</TD> <TD> 33</TD> <TD>خرم آباد </TD> <TD>چم انجیر </TD> <TD> 2/08</TD> <TD> 48/98</TD> <TD> 11/93</TD> <TD> 2/15</TD> <TD> 45/52</TD> <TD> 11/93</TD> <TD> 3/25</TD> <TD> 7</TD> <TD> -</TD> <TD>چولهول </TD> <TD>افرینه </TD> <TD> 2/62</TD> <TD> 43/26</TD> <TD> 14/58</TD> <TD> 1/68</TD> <TD> 36/1</TD> <TD> 14/58</TD> <TD> 35</TD> <TD> 16/5</TD> <TD> -</TD> <TD>مادیانرود </TD> <TD>برآفتاب </TD> <TD> 2/93</TD> <TD> 40/57</TD> <TD> 22/84</TD> <TD> 2/46</TD> <TD> 66/35</TD> <TD> 22/84</TD> <TD> 16</TD> <TD> 25/78</TD> <TD> -</TD> <TD>کشکان </TD> <TD>پلدختر </TD> <TD> 1/8</TD> <TD> 52/68</TD> <TD> 7/86</TD> <TD> 1/8</TD> <TD> 46/1</TD> <TD> 7/86</TD> <TD> -</TD> <TD> 12/5</TD> <TD> -</TD> ارزیابی توانایی مدل HEC-HMS در شبیه سازی مدل بارندگی - رواناب حوضه آبریز کشکان برای بررسی و ارزیابی توان مدل HEC-HMS و روش SCS به کار رفته در آن ضرورت دارد، نتایج هیدروگراف های محاسباتی و مشاهداتی مورد تطبیق ، مقایسه ، ارزیابی و بررسی قرار گیـرد و خطـای نسـبی حـداکثر دبـی روانـاب محاسباتی و ارتفاع آن با داده های طبیعی مشخص گردد."