چکیده:
طنز سیاسی- اجتماعی یکی از قالبهای معاصر است که در دو قرن اخیر مورد توجه صاحبان قلم قرار گرفته است. در زبان فارسی نسیم شمال به عنوان محبوبترین و پرآوازهترین شاعر ایرانی، با استفاده از زبان شعری ساده و قابل فهم، توانست در روح مردم اثر بگذارد. شخصیت برجسته حوزه طنز در زبان عربی، احمد مطر شاعر معاصر عراقی است؛ وی نیز همچون نسیم شمال رسالت ادبی کار خود را در بیداری مردم خوابزده ملت عرب و حتی تمام جهانیان میبیند. در این مقاله سعی شده است با تطبیقی که بین آثار آنها انجام میشود گوشهای از دغدغههای مشترک این دو شاعر، در حوزههای سیاسی و اجتماعی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. این نوع طنز سنتها و باورهای عقبمانده که در بطن جامعه است را با زبان هنرمندانه مورد حمله قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
بیداری اندیشه، فقر، شعر معاصر فارسی- عربی، آزادی قلم، نسیم شمال، احمد مطر، طنزپردازان پیشینه تحقیق در حیطه طنز و طنزپردازی تألیفات زیادی وجود دارد اما پژوهشهایی که مرتبط با موضوع این مقاله باشند عبارتاند از: مقاله «نگاهی تطبیقی به طنز سیاسی- اجتماعی نسیم شمال و احمد مطر» تألیف ابراهیم اناری بزچلویی و سمیرا فراهانی؛ در این مقاله مؤلفان به خوبی توانستهاند برخی قالبهای مشترک طنز همچون تشیبه، استفاده از زبان حیوانات و یا حتی وجود تلمیح و تضمین را در اشعار نسیم شمال و احمد مطر به خوبی بیان کنند.
با توجه به این موضوع که سید اشرف الدین و احمد مطر هر دو شاعری پرآوازه و نامی در حوزه علم و ادب هستند و با اشعار خود همچون تلنگری عمل نمودهاند که ملت را به جوش و خروش وا داشتهاند و فضا و روزگار نامساعد و نابسامان سیاسی و اجتماعی را برای مردم روشن نمودهاند تا از این طریق بستر و شرایط آگاه نمودن ملتشان را فراهم کنند.
از آنجا که شعر سیاسی- اجتماعی از شاخههای مهم ادبیات عربی و فارسی در دوره معاصر است و با توجه به این موضوع که این دو شاعر در زمینه سیاست و جامعه حساس بودهاند نقد و بررسی طنز سیاسی- اجتماعی در اشعار آنها و خصایص آن بسیار مفید و قابل توجه خواهد بود.
بحث و بررسی با توجه به مطالب گفتهشده میتوان چنین استنباط کرد که این دو شاعر رسالت کاری خود را در بیداری مردم کشورشان دیدند؛ پس سید اشرف الدین و احمد مطر موضوعات زیر را که بیشتر گریبانگیر ملتشان شده بود نقطه آغاز کار خود قرار داده و قالب طنز را آینهای برای انعکاس شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جوامعشان برگزیدند.