چکیده:
ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺻﺤﯿﺢ اﻧﺴﺎن از دوران ﮐﻮدﮐﯽ آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻮدک در اﯾﻦ دوران ﻣﯽ آﻣﻮزد در دوره ﻫﺎی ﺑﻌﺪی زﻧﺪﮔﯽ ﺣﺘﯽ در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ. آﻣﻮزش ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﺎدت ﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﮐﻮدک ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺷـﻌﺮ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷـﺪ . ﺑﯽ ﺷﮏ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ از ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮﺗﺮﯾﻦ آﺛﺎر ﺷﻌﺮﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﺳـﺖ و ﺳـﺪه ﻫـﺎی ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﯾﺴﺘﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪهی ﺧﻮد آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﻓﺮدوﺳﯽ ﺑﺎ وﺻﻒ اﻧﻮاع ﻓﻀﺎﯾﻞ و رذاﯾـﻞ اﺧﻼﻗـﯽ، ﺑﯿـﺎن ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎ و ﭘﺴـﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪی ﻫﺎ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﺐ ﻫﻨﺮی ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﺸﺮﻫﺎی ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ اﯾـﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪ ﺣﻤﺎﺳـﯽ، ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دارای ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻤﺘﺎزی ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ی اﺣﻮال اﯾﻦ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن دﯾﺮﯾﻦ ﺧﻮد، اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﯽ را در ﺧﻮد ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﺧﻼق و ﻣﻨﺶ و رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺧﻮد را اﺻﻼح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ- ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮآن اﺳﺖ ﺗـﺎ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻓﻀـﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗـﯽ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ و ﺑﺎزﺗﺎب آن را در ادﺑﯿﺎت ﮐﻮدک و ﻧﻮﺟﻮان ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﺷﻌﺮی ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
خلاصه ماشینی:
"شایان ذکر است که همین چهره از اهریمن دروغ ، وارد شاهنامه ی فردوسی گردیده است ؛ یعنی به عنوان عملی اهریمنی : هـــر آنجـــا کـــه روشـــن بـــود راســـتی فــــــروغ دروغ آورد کاســـــــــــتی (فردوسی، ١٣٣:١٣٧٤، ج ٣) در داستان رستم و اسفندیار، در اثنای یکی از گفتگوهای این دو پهلوان ، هنگامی که اسفندیار سخنان رستم را تأییـد مـیکنـد، فرصتی خوب برای شاعر فراهم میشود تا با عنایت به دستور قرآن دروغ را مبنای راه کج و عاقبت آن را تـاریکی و بـی فروغـی «فلا تطع المکذبین » (قلم /٨) که در منع پیروی از دروغگویان فرموده است بداند: همــــه راســــــت گفتــــی، نگفتــــی دروغ بـــه کـــژی نگیرنــــــد مـــردان فـــروغ ســـخن گفـــــــتن مـــن شـــود بـــی فـــروغ شـــود پـــیش او چـــاره ی مـــن دروغ یکـــی چـــاره بایـــد کنــــــون ســـاختن دلــــش را بـــه راه بـــد انداخــــــــتن (همان ، ١٣، ج ٣) پهلوانان ایرانی همواره از دروغ پرهیز نموده اند و این ویژگی پسندیده در ادبیات کودک بازتاب زیادی دارد.
٤- تحلیل تأثیر فضایل اخلاقی پهلوانان شاهنامه در ادبیات کودکان و نوجوانان یکی از دلایل ماندگاری شاهنامه و پذیرش مطالب آن این است که شاهنامه تنها شرح جنگ هـا و توصـیف صـحنه هـای نبـرد و دلاوری پهلوانان نیست ؛ بلکه فردوسی در کنار مسایل حماسی به علم و فرهنگ اخلاق و هنـر هـم توجـه داشـته و آن هـا را در ایران باستان و باورهای مردم بیان کرده و تـأثیر آن را بـر جامعـه بشـری نشـان داده اسـت ."