چکیده:
در آسیبپذیری سکونتگاهها، فقط عوامل کالبدی و فیزیکی اهمیت ندارد، بلکه عناصر اجتماعی سهم مهمی در میزان آسیبپذیری دارند. منطقة 6 شهر تهران بهدلیل موقعیت مرکزی آن و همچنین وجود کاربریهای مهمی نظیر وزارتخانهها، سفارتخانهها، موسسات آموزش عالی، مراکز درمانی و بیمارستانهای عمومی، شرکتهای بزرگ اقتصادی و...، درصورت بروز حوادث بسیار آسیبپذیر خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر در پی ارزیابی و تحلیل آسیبپذیری اجتماعی در بین خانوارهای محلات منطقة 6 تهران است. روش بهکاررفته در تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. حجم جامعه شامل تمام خانوارهای منطقة 6 تهران یعنی 29051 خانوار است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر 331 نفر محاسبه شد و با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای، به نسبت جمعیت هر محله، تعداد پرسشنامه مشخص شد. بهمنظور تحلیل دادهها برای تعیین نقاط آسیبپذیر از تکنیک لکههای داغ، برای پهنهبندی و تعمیمیافتههای تحقیق به کل منطقه از تکنیک میانیابی کریجینگ، برای شاخصسازی و بیمقیاسسازی از تکنیک فازی و برای محاسبة وزن هریک از لایهها از تکنیک دلفی استفاده شد و درنهایت برای شاخصسازی معیارها از تکنیک مجموع سادة وزین استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد میزان آسیبپذیری در کل منطقه، متوسط رو به پایین (0/4 تا 6/ 0) است. نقشة پهنهبندی آسیبپذیری اجتماعی نشان میدهد آسیبپذیری محلات امیرآباد، قزلقلعه و شیراز، کم (02/ 0 تا 4/ 0) است و محلات شریعتی، دانشگاه تهران، بهجتآباد، قائممقام- سنایی، گاندی و عباسآباد، آسیبپذیری اجتماعی بالایی (6/ 0 تا 8/ 0) دارند.
خلاصه ماشینی:
تحلیل فضایی آسیب پذیری اجتماعی خانوارها در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ ٦ شهر تهران ) علیرضا دربان آستانه - استادیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران سعید بازگیر- استادیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران محسن شیخ زاده - کارشناس ارشد مخاطرات انسانی دانشگاه تهران پذیرش مقاله : ١٣٩٥/٠٣/١٩ تأیید نهایی: ١٣٩٦/٠٢/١٩ چکیده در آسیب پذیری سکونتگاه ها، فقط عوامل کالبدی و فیزیکی اهمیت ندارد، بلکه عناصر اجتماعی سهم مهمی در میزان آسیب پذیری دارند.
پژوهش های متعددی در زمینۀ آسیب پذیری اجتماعی شهروندان دربرابر زلزله صورت گرفته است و در این زمینه میتوان به مطالعات قدیری (١٣٨٧)، قدیری (١٣٩٢)، عزیزی و اکبری (١٣٨٧)، گووا و دیگران (١٩٩٩)، راشد (٢٠٠٣) و ابرت و کلره (٢٠٠٨) اشاره کرد که میزان آسیب پذیری و نیز عوامل مؤثر بر آن را بررسی کرده اند.
با توجه به اهمیت این موضوع ، در تحقیق حاضر تحلیل فضایی آسیب پذیری اجتماعی در بین خانوارهای محلات منطقۀ ٦ شهر تهران صورت گرفته است .
در این پژوهش ، پس از جمع بندی نتایج مطالعات پیشین ، شاخص های آسیب پذیری اجتماعی در چهار بعد عوامل جمعیت شناختی ، شناختی ، اقتصادی و جسمانی تقسیم بندی شده است .
براساس بررسی های صورت گرفته در بخش مبانی نظری، آسیب پذیری اجتماعی در این تحقیق در چهار بعد عوامل جسمانی، اقتصادی، شناختی و جمعیت شناختی دسته بندی شده است .
٢. احدنژاد، محسن ، ١٣٨٩، ارزیابی آسیب پذیری اجتماعی شهرها دربرابر زلزله نمونۀ موردی : شهر زنجان ، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای ، سال دوم ، شمارة ٧، صص ٧١- ٩٠.